ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ
ΟΡΙΣΜΟΣ

Η «αλλοτρίωση» ισοδυναμεί με την αποξένωση, με την απώλεια δηλ. κάποιου στοιχείου της προσωπικότητας, γεγονός που κάνει τον άνθρωπο όχι μόνο άλλο προς αυτό που ήταν, αλλά και κατώτερο.
ΕΠΙΠΕΔΑ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΤΗΣ
• Άνθρωπος - εαυτός του: αδιαφορία για την πνευματική και ηθική πλευρά του. Δεν υπάρχει επιθυμία για εσωτερική καλλιέργεια, ηθική βελτίωση και αυτογνωσία.
• Διαπροσωπικές σχέσεις: αδιαφορία για το συνάνθρωπο, τάσεις απομόνωσης, σχέσεις επιδερμικές, επιφανειακές.
• Άνθρωπος - φύση: αποξένωση από το φυσικό περιβάλλον, υπερβολική εκμετάλλευση και καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας.
• Άνθρωπος - εργασία: δεν την εκτελεί με αγάπη και μεράκι, αλλά με προχειρότητα και βιασύνη, τη θεωρεί καταναγκασμό.
• Άνθρωπος - τέχνη: στροφή στην υποκουλτούρα.
• Άνθρωπος - κοινά: αδιαφορία για τα κοινά.


Αποξένωση του ανθρώπου απ' τον εαυτό του κι απ' τους συνανθρώπους του

• Η κοινωνία στην προσπάθειά της ν' αυτοσυντηρηθεί προσδίδει στα μέλη της το στοιχείο της ομοιομορφίας μέσα από ορισμένους μηχανισμούς (θεσμοί, νόμοι, συμβάσεις κλπ.). Όταν αυτοί οι μηχανισμοί υπερβαίνουν κάποια επιθυμητά όρια λειτουργίας, τότε είναι εύκολο ν' αποδιοργανώσουν την ατομικότητα. Σ' αυτές τις περιπτώσεις το άτομο αναγκάζεται να κάνει πράγματα που στην πραγματικότητα δε θέλει, θέτει δηλ. στόχους που δεν αποτελούν γνήσια δική του επιλογή κι έτσι σταδιακά βαδίζει προς την αλλοτρίωση.
• Η μαζοποίηση, προερχόμενη από διάφορους παράγοντες (μόδα, ΜΜΕ, οικογένεια κτλ.), εγκλωβίζει την προσωπικότητα μέσα στα πλαίσια μιας γενικότερης ομοιόμορφης συμπεριφοράς και σκέψη.
• Προσκόλληση του ανθρώπου στην απόκτηση της ύλης και στην καταναλωτική μανία, η οποία οδηγεί στην αδιαφορία για την πνευματική καλλιέργεια και ηθική χαλάρωση του ανθρώπου. Χρήση κάθε μέσου, ακόμη κι αθέμιτου, για την απόκτηση υλικών αγαθών.
• Υπερβολικές οι απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, έντονοι οι ρυθμοί της ζωής που οδηγούν στην έλλειψη χρόνου για ενασχόληση με το πνεύμα, το ήθος, τον συνάνθρωπο.
• Η ζωή στις μεγαλουπόλεις είναι πολλές φορές ανυπόφορη υπάρχει έλλειψη ζωτικού χώρου, συνωστισμός, φαινόμενα παρανομίας, βία, άγχος. Όλα αυτά προκαλούν καχυποψία για τον συνάνθρωπο, ανάπτυξη επιθετικότητας και γενικότερα αντικοινωνικών συναισθημάτων, απομόνωση, απρόσωπες σχέσεις.


Άνθρωπος - φύση
• Απληστία του ανθρώπου έχει ως αποτέλεσμα την υπερεκμετάλλευση της φύσης.
• Μεγαλουπόλεις (καταστροφή πρασίνου).
• Ασυνειδησία, αμέλεια λόγω της απουσίας κατάλληλης αγωγής, γιατί ο σεβασμός κι η εκτίμηση προς τη φύση είναι θέμα αγωγής.


Άνθρωπος - εργασία
• Παρεμβολή του παράγοντα μηχανή στην παραγωγική διαδικασία και παραγκωνισμός του ανθρώπου.
• Αυστηρός προγραμματισμός που περιορίζει την ανάληψη πρωτοβουλιών απ' τον εργαζόμενο.
• Εξειδίκευση, μονοτονία, πλήξη, που οδηγούν απρόσωπες εργασιακές σχέσεις.
• Πιθανές δύσκολες συνθήκες εργασίας.
• Λανθασμένη επιλογή επαγγέλματος.


Άνθρωπος - τέχνη
• Προώθηση υποκουλτούρας από κύκλους οικονομικών συμφερόντων μέσα απ' τα Μ.Μ.Ε και την πλύση εγκεφάλου.
• Απουσία δυνατοτήτων γνήσιας ψυχαγωγίας.
• Έλλειψη καλλιτεχνικής παιδείας.
• Απομάκρυνση των πνευματικών ανθρώπων.


Άνθρωπος - κοινά
• Ατομικισμός.
• Στροφή στην ύλη.
• Προσκόλληση στην κάλυψη των βιοτικών αναγκών κυρίως.
• Ελλιπής πολιτική διαπαιδαγώγηση.
• Πολιτική ανηθικότητα.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
• Αδυναμία του ατόμου να γνωρίσει την πραγματική ευτυχία, που απορρέει απ' την ολοκλήρωσή του ως πνευματική κι ηθική οντότητα. Δυσκολία του ατόμου να φτάσει στην πολυπόθητη αυτογνωσία.
• Κερδομανία και προσκόλληση στην ύλη, για να καλυφθούν τα κάθε είδους κενά, τα οποία όμως ολοένα και διογκώνονται, οδηγώντας τον άνθρωπο σ' αδιέξοδο.
• Τυφλή και παθητική υποταγή σε συνθήκες, σε σύμβολα ή θεσμούς που απομακρύνουν το άτομο απ' τα πραγματικά κι ουσιαστικά προβλήματα (ατομικά και κοινωνικά).
• Καθορισμός των αναγκών κι επιλογών μας από τρίτους παράγοντες.
• Απουσία ιδανικών και στόχων που δίνουν νόημα στη ζωή.
• Άγχος, δυστυχία, απώλεια του αυτοελέγχου, ανικανότητα γι' αυτοκριτική.
• Μοναξιά, ανασφάλεια, αβεβαιότητα, ενοχές, αδιαφορία για τον συνάνθρωπο.
• Κοινωνικός και πολιτικός μαρασμός.
• Διεύρυνση του χάσματος των γενεών.
• Κόβονται οι δεσμοί με το φυσικό περιβάλλον.
• Εμπορευματοποίηση της τέχνης κι απομάκρυνση απ' την παράδοση.
• Συσσώρευση προβλημάτων και φαινόμενα ανομίας. Ανάγκη για εκτόνωση εξαιτίας των καθημερινών πιεστικών ρυθμών ζωής.
• Δημιουργία όπλων μαζικής καταστροφής.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
• Βελτίωση της αποτελεσματικότητας των μηχανισμών της κοινωνικοποίησης και καλύτερη κοινωνική προσαρμογή.
• Κοινωνικές μεταβολές, ώστε να εξαλειφθούν οι συνθήκες που παράγουν την αλλοτρίωση.
• Ανθρωπιστική παιδεία (προσήλωση του ανθρώπου σε υψηλά ιδανικά κι αξίες, δημοκρατικός διάλογος).
• Όλοι οι φορείς αγωγής οφείλουν να οδηγούν τα νεότερα άτομα προς την κατάκτηση της αυτογνωσίας, προς τον αυτοέλεγχο και την αυτοκριτική.
• Προσπάθεια για πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας.
• Προσωπικός αγώνας για βελτίωση, άγρυπνη και υγιής συνείδηση.
• Ατομική και συλλογική προσπάθεια για σύσφιξη των ανθρωπίνων σχέσεων.
• Αποβολή του ατομικισμού, της ιδιοτέλειας, της υποκρισίας.
• Εκτίμηση της παράδοσης ως ενοποιητικού παράγοντα.
• Δημιουργία ανθρωπινότερων πόλεων.