Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

Ζούμε με την οικογένεια

ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ

Οριστική	Υποτακτική	Προστακτική
Το πραγματικό ( το δυνατό/πιθανό, ευχή, παράκληση)	Το ενδεχόμενο (προτροπή/αποτροπή, ευχή, απορία, προσταγή)	Προσταγή, προτροπή, απαγόρευση (ευχή, παράκληση, έντονη περιέργεια
􀂃 Παίζω μπάλα 􀂃 Οι φίλοι μου θα διασκεδάσουν πολύ	􀂃 Να στο πω τώρα! 􀂃 Ο βιοπορισμός, πιθανόν, να μας εξαντλεί	􀂃 Έλα τώρα, μην κλαις! 􀂃 Σκέψου το καλά!

1. Στις ΚΥΡΙΕΣ (ανεξάρτητες) προτάσεις, η υποτακτική και η προστακτική αναφέρονται σε πράξεις που θα γίνουν στο μέλλον

􀀘 Εγώ τι να κάνω τώρα; Να μείνω ή να φύγω;

􀀘 Μακάρι να μελετάς. Διάβαζε πιο συστηματικά!

2. Στις ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ (εξαρτημένες) προτάσεις η υποτακτική και η προστακτική αναφέρεται:

􀂏 Στο παρόν: αν το ρήμα της κύριας πρότασης είναι παροντικού χρόνου

􀂏 Στο παρελθόν: αν το ρήμα της κύριας είναι παρελθοντικού χρόνου

􀂏 Στο μέλλον: αν το ρήμα της κύριας πρότασης είναι μελλοντικού χρόνου

Διαβάζω δυνατά για να με ακούν όλοι.

Θα το ξαναδιαβάσω για να το ακούσεις και συ.

Μελετούσε σκληρά για να πετύχει το στόχο του.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρώσετε το κάθε κενό με το αντίστοιχο ρήμα που βρίσκεται σε παρένθεση (θα χρησιμοποιηθεί η έγκλιση που ορίζεται):

Οριστική

α. Σήμερα........................... (ανοίγω) τα σχολεία.

β. Την προηγούμενη Κυριακή ........................... (πηγαίνω) στη Θεσσαλονίκη για να δούμε τη γιαγιά μου.

γ. Σε λίγες μέρες........................... (επισκέπτομαι) οικογενειακώς το Βυζαντινό Μουσείο.

δ. Εδώ και μία εβδομάδα σου............................(στέλνω) ένα δέμα.

ε. Προχθές........................... (γράφω) διαγώνισμα στην Ιστορία.

στ. Κάθε πρωί ο αδερφός μου........................... (σηκώνομαι) αργά.

Υποτακτική

α. Η Ελένη ήθελε........................... (γίνομαι) ηθοποιός.

β. Είναι για όλους δύσκολο........................... (λύνω) την άσκηση.

γ. Αποφασίσαμε........................... (ταξιδεύω) στο εξωτερικό.

δ. Ό ταν........................... (έρχομαι), θα σου έχω έτοιμο το τραπέζι.

ε. Πάνο, πρέπει....................... (βιάζομαι), γιατί θα χάσουμε το τρένο.

στ. Είμαστε υποχρεωμένοι........................... (παρουσιάζομαι) καθημερινά στις οχτώ ακριβώς.

Προστακτική
α. ........................... (προσπαθώ) να απαντήσετε στην ερώτηση.
β. Το πλοίο φεύγει, γι' αυτό........................(τρέχω) να το προλάβετε.
γ. Το απόγευμα........................... (έρχομαι) να με δεις.
δ. Εύα,........................... (ανοίγω) το δέμα και........................ (βλέπω) τι έχει μέσα.
ε• ........................... (ρωτάω) εσύ το Γιώργο γιατί ήρθε.
στ...................... (κοιτάζω) τη δουλειά σου και........................ (αδιαφορώ) για όλα τα άλλα.

2. Να εξαρτήσετε κάθε περίοδο του παρακάτω κειμένου από το ρήμα λαχταρούσα.

Βρέθηκα στην ακροθαλασσιά και ανάπνευσα το μυρωμένο αέρα. Κοίταξα πέρα στον ορίζοντα και αγκάλιασα με το βλέμμα μου το πέλαγο. Βούτηξα μέσα στα γαλανά νερά και ένιωσα τη δροσιά της θάλασσας. Τέλος, ξάπλωσα στην αμμουδιά και ένιωσα τις ζεστές ακτίνες του ήλιου.

3. Ποιον τύπο θα χρησιμοποιήσω, όταν προστάζω κάποιον:

να διαβάζει, να μιλάει, να απαντήσει, να κρατήσει, να δείχνει, να φωνάζει, να τραγουδάει, να στρώσει, να ντυθεί, να κρατηθεί, να εργαστεί, να έρθει, να ελπίζει, να βγει, να μπει, να βρει, να δει.

4. Πείτε σε κάποιον να κάνει το αντίθετο από αυτό που λένε τα ρήματα:

μη φύγεις, μην κρατήσεις, ρώτα, μην αποφασίσεις, άναψε, μην ακούς, απολογήσου, μην μπεις, μην κουρευτείς, άνοιξε, τρέξτε, φώναζε.

5. Να γράψετε στην παθητική φωνή τις προστακτικές:
λύσε, ντύσε, άπλωσε, ετοίμασε, όπλισε, κλείσε, τύλιξε, κοίταξε, σερβίρισε, πλήρωσε, τρίψε.

6. Γράψτε προτάσεις που θα αναφέρονται στην οικογένειά σας (σχέσεις των μελών της, καθημερινές συνήθειες, διαφωνίες κτλ.) χρησιμοποιώντας τα ρήματα στην έγκλιση και με τη σημασία που δίνονται στην παρένθεση (τετράδιο εργασιών: 

α. είμαι (οριστική, πραγματικό) ...................................................................................................................... 
β. έρχομαι (οριστική, το πιθανό) .................................................................................................................... 
γ. μπορώ (οριστική, το δυνατό) ..................................................................................................................... 
δ. μιλώ (υποτακτική, το επιθυμητό) .............................................................................................................. 
ε. φωνάζω (υποτακτική, προσταγή) ............................................................................................................. 
στ. μένω (υποτακτική, παραχώρηση) ............................................................................................................ 
ζ. ακούω (προστακτική, παράκληση) .......................................................................................................... 
η. αντιμετωπίζω (προστακτική, προτροπή) ....................................................

Τρόποι του ρήματος ( ποιόν ενεργείας)

Το ποιόν ενεργείας ή τρόπος του ρήματος φανερώνει αν: η ενέργεια που δηλώνει το ρήμα είναι συνοπτική (στιγμιαία), εξακολουθητική ή συντελεσμένη

Τρόπος	Χρονική βαθμίδα
Εξακολουθητικός (γίνεται συνέχεια)	Παρόν	Παρελθόν	Μέλλον
	Ενεστώτας: Δουλεύουμε Καταβάλλω**	Παρατατικός: Δουλεύαμε Κατέβαλλα**	Εξακολ. Μέλλοντας: Θα δουλεύουμε Θα καταβάλλω**
Συνοπτικός (γίνεται στιγμιαία)		Αόριστος: Δουλέψαμε Κατέβαλα**	Στιγμ. Μέλλοντας: Θα δουλέψουμε Θα καταβάλω**
Συντελεσμένος (έχει τελειώσει)	Παρακείμενος: έχουμε δουλέψει έχω καταβάλει	Υπερσυντέλικος: Είχαμε δουλέψει Είχα καταβάλει **	Συντελ. Μέλλοντας: Θα έχουμε δουλέψει Θα έχω καταβάλει**

**-λλ-: όταν ο χρόνος δηλώνει διάρκεια / -λ-: όταν δηλώνει στιγμή

 1. Να γράψετε τη χρονική βαθμίδα, την έγκλιση και το ποιον της ενέργειας των ρημάτων που υπογραμμίζονται :

ΡΗΜΑ                             ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ -ΕΓΚΛΙΣΗ            ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

1. Διάβασε τα

μαθήματά σου.

2. Μην πετάτε τα

σκουπίδια στο

δρόμο.

3. Θα επιχειρήσει να

με διαβάλει.

4. Θα μου απαντούσε,

αν του είχα γράψει.

5. Φωνάζει για να τον

φοβηθούμε.

6. Όταν έρθεις, εγώ θα

έχω φύγει .

7. Μας παρακάλεσε να

της δείχνουμε

εμπιστοσύνη

8. Φοβάμαι μήπως δεν

ξαναγυρίσεις .

9. Είχε συνέλθει όταν

φτάσαμε .

2. Να ξαναγράψετε το επόμενο κείμενο βάζοντας τα ρήματα της οριστικής στον

Παρατατικό:

… Δεν πρόκειται για «τεμπέλικη γενιά» -επισημαίνουν οι ειδικοί- αλλά για άτομα που

αναζητούν άλλες ισορροπίες, επιδιώκοντας ρυθμούς οι οποίοι να προκαλούν λιγότερα

ψυχοσωματικά προβλήματα, με τίμημα λιγότερα υλικά αγαθά. Θα το επιτύχουν ή όχι δεν

έχει απόλυτη σημασία αλλά σχετική. Πρόοδος είναι και η διαδρομή προς τον στόχο. Η

διαδικασία που προϋποθέτει αλλαγή νοοτροπίας, τρόπου σκέψης και αντίληψης. Ο χρόνος

επώασης έχει ήδη ξεκινήσει, εμφανίζονται τα πρώτα αποτελέσματα. Ισως όχι στον ίδιο

βαθμό στην Ελλάδα και σε χώρες που δεν βρίσκονται σε κρίση.

Μ. Κατσουνάκη,Ίσως είναι η γενιά Ζ- Καθημερινή

Το θέμα του ρήματος

Θέμα ονομάζεται το τμήμα του ρήματος που δεν αλλάζει. Είναι, δηλαδή, ο τύπος του ρήματος χωρίς την κατάληξη. Θέματα είναι:

Θέμα	παράδειγμα	Χρόνοι που σχηματίζονται
Ενεστωτικό	τυπών –ω	Ενεστώτας: τυπώνω / τυπωνομαι Παρατατικός: τύπωνα / τυπωνόμουν Εξακ. Μέλλοντας: θα τυπώνω / θα τυπώνομαι
Αοριστικό (Ε.Φ)	τύπωσ –α	Αόριστος: τύπωσα Στιγμ. Μέλλοντας: Θα τυπώσω
ΑοριστικόΠ.Φ.)	τυπώθ –ηκα	Αόριστος: τυπώθηκα Στιγμ. Μέλλοντας: Θα τυπωθώ

6. Αύξηση στην οριστική παρατατικού και αορίστου

Συλλαβική αύξηση: είναι ένα ε- ή η- εμπρός από το θέμα των ρημάτων που αρχίζουν από σύμφωνο

Λύνω έ-λυ-να, έ-λυσα. Πίνω; έ-πινα, ή-πια. Θέλω-> ή-θελα. Ξέρω-> ή-ξερα, έ-μαθα)

􀀰 το ε- της αύξησης μένει όταν τονίζεται και χάνεται όταν δεν τονίζεται.

Θέλω-> ή-θελα, αλλά: θέλησα. Γράφω-> έ-γραψα αλλά: γράψαμε, γράψατε

Χρονική αύξηση: είναι η μετατροπή του σε ει ή η εμπρός από το θέμα των ρημάτων που αρχίζουν από ε- / ει-

Έχω ->εί-χα, βλέπω -> εί-δα, λέω -> εί-πα Έρχομαι -> ή-ρθα, Είμαι -> ή-μουν, πίνω -> ή-πια, ξέρω -> ή-ξερα

 Όλα τα υπόλοιπα ρήματα που αρχίζουν από φωνήεν ή δίψηφο φωνήεν δεν παίρνουν αύξηση:

Ανάβω -> άναψα. Ορίζω -> όρισα. Εύχομαι -> ευχόμουν

Εσωτερική αύξηση: είναι η συλλαβική αύξηση των σύνθετων ρημάτων που μπαίνει στην αρχή του δεύτερου συνθετικού και μόνο όταν τονίζεται:

Εκφράζω-> εξ-έ-φρασα (αλλά εκ-φράσαμε).

Εμπνέω-> εν-έ-πνευσα (αλλά εμ-πνεύσαμε).

Η προστακτική ΔΕΝ παίρνει αύξηση!!!

􀃆 Ο Πολ προσέφερε τσάι στη γιαγιά του (γ΄ενικό οριστικής αορίστου).

􀃆 Πρόσφερε τσάι στη γιαγιά σου, παιδί μου! (β΄ενικό προστακτικής).

􀃆 Αντέγραψε από το διπλανό του και πήρε 0! (γ’ ενικ. οριστικ. παρατατ.).

􀃆 Αντίγραψε την άσκηση, και μετά πέρνα έξω (β΄ ενικό προστακτικής).

􀃆 Αντιγράψτε την άσκηση από τον πίνακα (β΄ πληθυντικό προστακτικής)

􀃆 Επέλεξε για τη μετακίνησή του τη μηχανή (γ΄ενικό οριστικής αορίστου).

􀃆 Άκουσέ με, επίλεξε για τη μετακίνησή σου τη μηχανή! (β΄ενικό προστακτικής).

Συμπληρώστε τα κενά με το σωστό τύπο προσέχοντας το υποκείμενο του ρήματος :

1 . Ο προϊστάμενος -------------------------------- ( συντάσσω, Αόριστος) το έγγραφο

διαμαρτυρίας και το -------------------------------------- (παραδίδω, Αόριστος) στο αρμόδιο

γραφείο .

2 . Η Άλκη Ζέη -------------------------------------------- ( εκδίδω, Αόριστος) πρόσφατα το

τελευταίο αυτοβιογραφικό βιβλίο της . Μέχρι τώρα ------------------------------------------------

( εκδίδω, Παρακείμενος ) πάνω από 10 μυθιστορήματα για μικρούς και μεγάλους.

3 . Μέχρι σήμερα -------------------------------------------- (απορρίπτω, Παρατατικός β΄ενικό ) τις προτάσεις μου για συνεργασία . Τι ---------------------------------------- (αλλάζω, Αόριστος, γ΄ ενικό ) ξαφνικά και --------------------------------------------- (αποδέχομαι, Αόριστος, β΄ενικό) τις απόψεις μου ;

4 . Ο διευθυντής του σχολείου ------------------------------------------- (επιπλήττω, Αόριστος) χθες το τμήμα μας εξαιτίας κάποιων θερμοκέφαλων κατά τη διάρκεια της γιορτής . Μέχρι τώρα δεν μας -----------------------------------------------------------(επιπλήττω, Υπερσυντέλικος) κανείς και για κανένα λόγο .

5. Οι γιατροί ------------------------------------ ( λέω, Αόριστος) ότι ο Πέτρος ----------------------------- (διαφεύγω, Αόριστος) τον κίνδυνο και σύντομα ---------------------------------------------------------- (επανακάμπτω , Μέλλοντας) κοντά μας .

6. ----------------------------------------- ( διαλύω, Αόριστος, προστακτική, β΄ενικό ) επιτέλους

αυτή την ανόητη παρέα που χαλάει τον κόσμο με τη φασαρία της !

7. ---------------------------------------------- (αποβάλλω, Αόριστος, προστακτική, β΄ενικό) λοιπόν πια αυτή την κακή συνήθεια να παίζεις παιχνίδια με τις ώρες στον υπολογιστή !

8. Ο αδελφός μου --------------------------------------------- ( συγγράφω, Αόριστος ) πρόσφατα τη διατριβή του .