ΕΚΦΡΑΣΗ- ΕΚΘΕΣΗ
Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ

Η ΧΑΜΕΝΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

Λιγότερα είδη, υποβαθισμένα οικοσυστήματα, απώλεια γενετικού υλικού, ομοιογενοποίηση του τοπίου: Το περιβάλλον στην Ευρώπη μεταβάλλεται με επιταχυνόμενους ρυθμούς. Αυξανόμενη παραγωγή και αυξανόμενη κατανάλωση καθορίζουν την εξέλιξη. Η οικονομία αναπτύσσεται με βάση τις δικές της αρχές και κανόνες, οι πιέσεις στο φυσικό περιβάλλον εντείνονται.
Δείκτης είναι η μείωση της «βιοποικιλότητας», δηλ. της πληθώρας των ειδών, της πολυμορφίας των βιότοπων και της ποικιλίας του γενετικού υλικού στα άτομα και τις ομάδες στο σύνολο των ειδών που αναπτύχθηκαν και επέζησαν στην ήπειρό μας όταν υποχώρησαν οι πάγοι της τελευταίας παγετώδους περιόδου που έληξε πριν από περίπου 12.000 χρόνια. Μολονότι κατά τη διάρκεια του αιώνα δεν παρατηρήθηκε εξαφάνιση κανενός από τα 223 ιθαγενή είδη θηλαστικών στην Ευρώπη, 86 είδη (γύρω στο 40%) ζουν σε μικρούς κατακερματισμένους πληθυσμούς στις παρυφές της ηπείρου και θεωρείται ότι απειλούνται με εξαφάνιση. Το ίδιο ισχύει για το 15% των πουλιών, το 45% των ερπετών, το 30% των αμφίβιων, το 52% των ψαριών του γλυκού νερού και το 21% των φυτών. Στην Ελλάδα τα αντίστοιχα ποσοστά εκτιμώνται σε 50% για τα θηλαστικά, 25% για τα πουλιά, 10%-15% για τα αμφίβια, 6%-10% για τα ερπετά, 20% για τα ψάρια και 9% για τα φυτά, αν και τα στοιχεία αυτά δεν είναι παρά ενδεικτικά γιατί δε βασίζονται σε ακριβή δεδομένα και μετρήσεις.
Η εντατικοποίηση της γεωγραφίας και της δασοπονίας, που καταλαμβάνουν μαζί γύρω στο 80% του εδάφους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η αστική και βιομηχανική επέκταση, η πύκνωση των δικτύων μεταφορών, η ρύπανση, η διευθέτηση των ποταμών και η καταστροφή των υγρότοπων και των ακτών, ο τουρισμός και το κυνήγι είναι οι ισχυρότερες πιέσεις που δέχεται το φυσικό περιβάλλον. Η καταστροφή, ο κατακερματισμός και η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων που επιφέρουν είναι η κυριότερη απειλή για τα είδη της άγριας ζωής. Τεράστιες εκτάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν ήδη μετατραπεί σε «πράσινες ερήμους», όπου κυριαρχούν οι μονοκαλλιέργειες «βιομηχανικών φυτών»και η εντατική δασοπονία. Εκεί την άνοιξη δε βγαίνουν αγριολούλουδα και το κελάηδημα των πουλιών ακούγεται όλο και πιο σπάνια.
Τα πετεινά του ουρανού, τα ψάρια της θάλασσας, τα φυτά και τα ζώα της γης, από τους μονοκύτταρους οργανισμούς έως τα θηλαστικά όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, προέκυψαν από την εξέλιξη και τη φυσική επιλογή κατά τη διάρκεια των 3,5 δισεκατομμυρίων χρόνων της ιστορίας της ζωής στη Γη. Νέα είδη δεν έπαψαν να εμφανίζονται τη στιγμή που άλλα εξαφανίζονται γιατί δεν είναι ικανά να προσαρμοσθούν στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες του φυσικού περιβάλλοντος. Ο άνθρωπος δεν είναι παρά ένας σχετικά πρόσφατος επισκέπτης του πλανήτη Γη, προϊόν και σταθμός, στη διαδικασία της φυσικής επιλογής, αλλά όχι κατάληξη. Η ζωή στη Γη προϋπήρξε του ανθρώπου, αλλά ο άνθρωπος δεν θα κατόρθωνε να επιβιώσει χωρίς τους άλλους οργανισμούς. Ο πλανήτης είναι ένα πολύπλοκο δυναμικό σύστημα που συντηρείται σε μια θαυμαστή ισορροπία βασισμένη στην τεράστια ποικιλία των ειδών και το πλέγμα των σχέσεων και αλληλεξαρτήσεων που έχουν αναπτύξει μεταξύ τους και με το φυσικό περιβάλλον. Η ισορροπία αυτή ήταν προϋπόθεση για την εμφάνιση και την εξέλιξη του ανθρώπου και εξακολουθεί να είναι αναγκαία συνθήκη για την ύπαρξή του. Η διατάραξη της ισορροπίας που επέφερε η τεχνολογική επανάσταση τα τελευταία εκατό χρόνια στις θάλασσες, την ξηρά και τον αέρα επιτάχυνε γύρω στις 40 φορές την εξαφάνιση των ειδών, αποσταθεροποιώντας τα οικοσυστήματα και τις λειτουργίες τους, που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της ζωής και σε τελική ανάλυση του ίδιου του ανθρώπου. Η διαπίστωση αυτή άργησε να περάσει, αλλά τελικά πέρασε από την επιστημονική κοινότητα και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις στο χώρο της διεθνούς πολιτικής: Η διατήρηση της βιοποικιλότητας αναγνωρίσθηκε ως προτεραιότητα της περιβαλοντικής πολιτικής στη Συνδιάσκεψη Κορυφής του Ρίο το 1992, μολονότι ορισμένες κυβερνήσεις, με πρώτη την κυβέρνηση των ΗΠΑ, αρνήθηκαν να προσυπογράψουν τη σχετική σύμβαση.
Ο κατακλυσμός βέβαια δεν έχει ακόμη έρθει. Η εξαφάνιση των ειδών είναι μια αδιόρατη διεργασία που δεν ενσκήπτει με τη μορφή μιας αιφνίδιας βιβλικής καταστροφής. Ο Νώε όμως δεν περίμενε τον κατακλυσμό να ξεσπάσει για να φτιάξει την κιβωτό του και να διασώσει την απειλούμενη προκατακλυσμιαία βιοποικιλότητα.

(ανυπόγραφο), Τα Νέα. 4.11.1997
Ερωτήσεις

1. Να αποδώσετε συνοπτικά το περιεχόμενο του προηγούμενου κειμένου με μια περίληψη 80-100 λέξεων.

2. «Ο Νώε όμως δεν περίμενε τον κατακλυσμό να ξεσπάσει για να φτιάξει την κιβωτό του και να διασώσει την απειλούμενη προκατακλυσμιαία βιοποικιλότητα». Να αποδώσετε σε μια παράγραφο 60-80 λέξεις με ακρίβεια και συντομία το νόημα του αλληγορικού αυτού λόγου.

3. «Ο πλανήτης είναι ένα πολύπλοκο... του ίδιου του ανθρώπου» (§4). Με τι είδους συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται το προηγούμενο επιχείρημα; Να αξιολογήσετε την ορθότητά του.

4. πληθώρας, επιτάχυνε, να προσυπογράψουν, αδιόρατη, αιφνίδιας: Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.

5. Να γράψετε πέντε επίθετα ομόρριζα με το ουσιαστικό βίος και να χρησιμοποιήσετε δύο απ’αυτά σε προτάσεις.

6. Σε σχολική εκδήλωση που πραγματοποιείται για την παγκόσμια μέρα του περιβάλλοντος, εκφωνείτε λόγο με θέμα τα αίτια της οικολογικής καταστροφής και προτάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Να συντάξετε το κείμενο της ομιλίας σας σε 500-600 λέξεις.