Η τρομοκρατία (terrorism), αν και δεν υπάρχει διεθνώς συμφωνημένος ορισμός, γενικά αποτελεί τη “συστηματική” χρήση ή την απειλή χρήσης βίας, πάντα ως αντίδραση ή άσκηση πίεσης από οργανωμένες ομάδες με πολιτικά, θρησκευτικά ή άλλα ιδεολογικά κίνητρα (ως υπόβαθρο/βάση), εναντίον ατόμων, ομάδων ή περιουσιών, με απώτερο στόχο τις κυβερνήσεις από τις οποίες προσδοκούν κάποια πολιτικά οφέλη/κέρδη (όχι την κατάληψη εδάφους). Η τρομοκρατία έχει χρησιμοποιηθεί ακόμη και από τις μυστικές υπηρεσίες των κυβερνήσεων. Βασικά χαρακτηριστικά της τρομοκρατίας είναι η ανωνυμία και η μυστικότητα των μελών όχι όμως και των οργανώσεων. Τα τρομοκρατικά πλήγματα γενικά προκαλούν πανικό και αποδιοργάνωση. Αποτελούν μεμονωμένα απρόβλεπτα πλήγματα εκφοβισμού, όπως δολοφονίες, βομβιστικές ενέργειες, αεροπειρατείες, απαγωγές, κτλ. Τις περισσότερες φορές πλήττουν ακόμη και τον άμαχο πληθυσμό (αθώους πολίτες). Ιστορικά, η

τρομοκρατία ποτέ δεν μπόρεσε να ανατρέψει καθεστώς. Αποτελεί μικρότερο κίνδυνο για την κατεστημένη τάξη/εξουσία από τον ανταρτοπόλεμο. Πάντως, τα τρομοκρατικά πλήγματα βασίζονται στον αιφνιδιασμό και στον ιδεολογικό φανατισμό, ή στον θρησκευτικό, ενώ για την υλοποίησή τους απαιτείται πρόσβαση σε κάποιους οικονομικούς πόρους δια των οποίων πολλοί δίοδοι του διεθνούς εμπορίου παραμένουν ανοικτοί. Πολλοί πιστεύουν, ότι ο πόλεμος εναντίον της τρομοκρατίας δεν είναι στην πραγματικότητα πόλεμος, και η τρομοκρατία θα πρέπει να αντιμετωπίζεται κυρίως με διακρατική συνεργασία, πληροφορίες (intelligence), αστυνομικά και διπλωματικά μέσα. Όμως, μετά από την 11^η Σεπτεμβρίου 2001 υποστηρίζεται ότι τα μέσα αυτά δεν αρκούν από μόνα τους, και μάλλον απαιτούνται επιπρόσθετα και ορισμένα προληπτικά μέτρα (pre-emptive measures), τα οποία έχουν κυρίως επιθετικό χαρακτήρα (πχ οι ενέργειες της Δύσης στο Αφγανιστάν και

στο Ιράκ). Ιστορικά, τρομοκρατικές πράξεις αποδόθηκαν για πρώτη φορά στους ασασίνους (ισμαηλιτική αίρεση Νιζάρι), μίας πολιτικο-θρησκευτικής ισλαμικής αίρεσης στη Μέση Ανατολή του 11ου-13ου αιώνα (εποχή δράσης

των Ναϊτών ιπποτών).

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η τρομοκρατική επίθεση στο Λονδίνο επαναφέρει με τραγικό τρόπο το πρόβλημα της παγκόσμιας ανασφάλειας. Οι δίδυμοι πύργοι στις ΗΠΑ, η Μαδρίτη και τώρα το Λονδίνο, συνιστούν την εφιαλτική αλυσίδα του απεχθούς φαινομένου της τρομοκρατίας που οδηγεί ολόκληρο τον κόσμο σε συνθήκες μόνιμης ανασφάλειας και φόβου. Ήδη οι ανοικτές δημοκρατικές κοινωνίες απειλούνται από μια ψύχωση μηχανισμών ασφάλειας, το κράτος δικαίου και οι ατομικές ελευθερίες απειλούνται και η αντιτρομοκρατική υστερία απλώνεται σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Η ανεπιφύλακτη καταδίκη της τρομοκρατίας πρέπει ωστόσο να συνοδεύεται από μια ουσιαστική ανάλυση των πραγματικών της αιτίων και από μέτρα που θα ξεριζώνουν αυτό το καρκίνωμα από το σώμα της παγκόσμιας κοινωνίας. Η φτώχεια, η άνιση κατανομή πλούτου και τεχνολογίας, οι άδικοι – επιδρομικοί πόλεμοι και η παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διάφορα μέρη του κόσμου αποτελούν τη ρίζα και την πραγματική αιτία της τρομοκρατίας.

Για τους άδικους και αυθαίρετους πολέμους στο Αφγανιστάν, στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στο Ιράκ, στη Μέση Ανατολή τα γεγονότα βοούν από μόνα τους, ομιλούν αφ΄ εαυτών. Ταυτόχρονα το οικονομικό χάσμα Βορρά – Νότου και η νέα τάξη πραγμάτων δημιούργησε σύνθετες και πολύπλευρες αντιθέσεις.

Η οικονομική πολιτική των κρατών σε εθνική κλίμακα διαλύεται από την ασυδοσία ενός διεθνοποιημένου κεφαλαίου. Η αχαλίνωτη κερδοσκοπία και οι ζούγκλες των αγορών οδηγούν σε υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, σε οικολογική καταστροφή και σε ολοένα και πιο τραγική μοίρα για τους οικονομικά αδύνατους και κοινωνικά αποκλεισμένους. Η φτώχεια, η μιζέρια, οι κοινωνίες των 2/3 σπρώχνουν σε φαινόμενα απαξίωσης προς την ανθρώπινη ζωή, εκτρέφουν τη μισαλλοδοξία, τη λογική της τυφλής εκδίκησης και το θρησκευτικό φανατισμό.

Ιδού τα συγκλονιστικά στοιχεία για την ανισότητα κατανομής του παγκόσμιου πλούτου, πάντα σύμφωνα με πλήρως τεκμηριωμένα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα από τον ΟΗΕ. Από το 1966 μέχρι το 2000, οι 200 πιο πλούσιοι άνθρωποι του κόσμου, με επικεφαλής τον Μπιλ Γκέιτς (Μάικροσοφτ), έχουν αποκτήσει περιουσίες αξίας 1000 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ την ίδια στιγμή ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα. Ακόμα αν προσθέσουμε τις περιουσίες των τριών πιο πλούσιων ανθρώπων της γης, του Μπιλ Γέιτς με 85 δισεκατομμύρια δολάρια, του σουλτάνου του Μπρουνέι με 30 δισεκατομμύρια δολάρια, και του ιδιοκτήτη σούπερ-μάρκετ Ρόμπερτ Γουάλτον με 16,5 δισεκατομμύρια, τότε καταλήγουμε στο εξής εξωφρενικό, πλην όμως απολύτως πραγματικό συμπέρασμα. Αυτό το άθροισμα είναι μεγαλύτερο από το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν των 43 πιο φτωχών χωρών στον κόσμο. Δηλαδή αυτοί οι τρεις κροίσοι του κόσμου έχουν περιουσία μεγαλύτερη από τα εισοδήματα που έχουν μαζί 600 εκατομμύρια άνθρωποι των πλέον φτωχών χωρών του κόσμου.

Στην έκθεση του ΟΗΕ του 1999 που αφορά στην κοινωνική ανάπτυξη στον κόσμο και που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 12 Ιουλίου στη Νάπολη της Ιταλίας, αναφέρεται ότι η ψαλίδα έχει μεγαλώσει δραματικά μεταξύ του 1/5 του παγκόσμιου πληθυσμού που είναι το πιο φτωχό και που είναι υποχρεωμένο να επιβιώσει με το 1% του Ακαθάριστου Παγκόσμιου Προϊόντος. Ασφαλώς το καθήκον μας είναι να πούμε όχι στην τρομοκρατική δράση. Να πούμε ναι στις αρχές και τις αξίες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ανεκτικότητας και της αλληλεγγύης. Αλλά θα πρέπει παράλληλα να γίνει κατανοητό ότι σε αυτόν τον «όμορφο κόσμο, τον ηθικό, τον αγγελικά πλασμένο», «της γης οι κολασμένοι» δεν θα θέτουν όρια στις συμπεριφορές και τις αντιδράσεις τους. Γι΄ αυτό η ανθρωπότητα οφείλει να περάσει από τα ευχολόγια σε πράξεις για μια νέα παγκόσμια τάξη ισότητας και δικαιοσύνης.

Τα τρομοκρατικά γεγονότα στο Λονδίνο είναι η κραυγή αγωνίας της ιστορίας και του πολιτισμού της ανθρωπότητας και ταυτόχρονα μια ύστατη προειδοποίηση για την ανακοπή μιας καταστροφικής πορείας.

Όσο πιο γρήγορα αυτό γίνει κατανοητό από τους παγκόσμιους ηγεμόνες , τόσο το καλύτερο.

Ορισμός

Τρομοκρατία είναι η ωμή κι απροκάλυπτη άσκηση βίας από οργανωμένες ομάδες που επιδιώκουν συνήθως πολιτικούς ή εθνικιστικούς σκοπούς. Η τρομοκρατία μπορεί να διακριθεί σ' εσωτερική και διεθνή. Στην πρώτη περίπτωση ασκείται από πολίτες του ίδιου του κράτους κι έχει κίνητρα ιδεολογικά - πολιτικά, ενώ στη δεύτερη οι τρομοκράτες δρουν σε ξένα κράτη και τα κίνητρα τους είναι πατριωτικά - εθνικιστικά.

Αίτια όπως προβάλλονται απ' τους τρομοκράτες

Οι τρομοκράτες που δρουν στο εσωτερικό της χώρας τους προβάλλουν ως αναγκαία τη χρήση βίας απέναντι σ' ένα κράτος που:

είναι άδικο, γιατί ανέχεται, στηρίζει κι υπηρετεί τους πλούσιους, ενώ καταπιέζει τους φτωχούς,

είναι ανάλγητο κι αναξιόπιστο, αφού προβάλλει ένα πρόσωπο κοινωνικής ευαισθησίας με υποσχέσεις και δημαγωγίες, ενώ στην ουσία δημιουργεί ή συντηρεί μια κοινωνία δυο ταχυτήτων. Οι ευκαιρίες δίνονται επιλεκτικά στους λίγους, ενώ οι πολλοί αντιμετωπίζονται ρατσιστικά ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας: πλήττονται δηλ. απ' την αναξιοκρατία, την ανεργία, τη χειραγώγηση κτλ.,

είναι υποκριτικό. Αυτοαποκαλείται δημοκρατικό, ενώ είναι στην ουσία αυταρχικό, συγκεντρωτικό, αποκλείει τους πολίτες απ' τα κέντρα λήψης αποφάσεων, τους τρομοκρατεί επιτρέποντας ή υποθάλποντας την αυθαιρεσία των οργάνων του. Η βία τελικά προβάλλεται ως η μόνη ηχηρή απάντηση κι ισχυρή αντίδραση προς ένα κοινωνικοπολιτικό κατεστημένο που αντιμετωπίζει αδιάφορα κάθε ήπια μορφή διαμαρτυρίας. Γίνεται η μόνη ικανή ενέργεια ν' αφυπνίσει το κοινωνικό σώμα που συμβιβασμένο ανέχεται την κατάσταση.

Η τρομοκρατία δε δικαιώνεται

Σε μια οργανωμένη πολιτεία, διότι η αυτοδικία είναι αυθαιρεσία. Έτσι οι τρομοκράτες χρησιμοποιούν τα ίδια μέσα για τα οποία καταγγέλλουν το κράτος και χάνουν την αξιοπιστία τους,

 η δράση των τρομοκρατών είναι δυνατό να υποκινείται από προσωπικά βιώματα. Κατά συνέπεια η δικαστική εξουσία, η μόνη δηλ. που μπορεί να είναι αντικειμενική, περιφρονείται, υποτιμάται και τελικά μένει αναξιοποίητη,

καταλύεται κάθε έννοια νομιμότητας και δικαιοσύνης, επικρατούν η ανομία, η αναρχία κι η ασυδοσία. Κλονίζονται περισσότερο οι ήδη ευπαθείς δημοκρατίες, εμποδίζονται όλες οι μετριοπαθείς λύσεις και διαδικασίες, με τις οποίες τελικά επιβιώνει κι εξελίσσεται ο άνθρωπος,

η τρομοκρατία ωθεί την πολιτεία σε σκλήρυνση της στάσης της και λήψη αυστηρών αστυνομικών μέτρων. Δίνει επιχειρήματα για να ενταθεί η αυταρχικότητα που καταγγέλλει, κάνει να φαίνεται δικαιολογημένη και νόμιμη η βία της εξουσίας. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος βίας που προκαλεί πολιτική και κοινωνική οπισθοδρόμηση,

συχνά τα θύματα είναι αθώοι πολίτες ή άνθρωποι του καθήκοντος (εισαγγελείς, αστυνομικοί, δημοσιογράφοι κτλ.)

η τρομοκρατία μεγαλώνει το φόβο και την ανασφάλεια σε μια ήδη φοβισμένη κι ανασφαλή κοινωνία.

Επιχειρήματα για τη δικαιολόγηση της διεθνούς τρομοκρατίας

Οι τρομοκράτες που ζουν σε ξένα κράτη ισχυρίζονται ότι οι πράξεις τους γίνονται:

 για την απελευθέρωση αιχμάλωτων αγωνιστών - επαναστατών,

για την εκδίκηση του θανάτου συναγωνιστών –συμπατριωτών που χάθηκαν, συχνά άδικα, στον αγώνα για υψηλά ιδανικά κι ιδεώδη,

για να χτυπηθεί ο ιμπεριαλισμός - εδαφικός επεκτατισμός,

για ν' ασκηθεί πίεση με στόχο την ανάκτηση πάτριων εδαφών και προάσπιση των εθνικών δικαίων που καταπατώνται στο πλαίσιο μιας πολιτικής ελέγχου,  η  οποία  καταργεί την αυτονομία κι εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ισχυρών κρατών.

Τα επιχειρήματα των τρομοκρατών καταρρίπτονται

Πρόκειται για επιχειρήματα που φωτίζουν τα κίνητρα τέτοιων ενεργειών, ώστε να κατανοηθεί το σκεπτικό αυτών των ομάδων. Ωστόσο δεν είναι ικανά να επιφέρουν τη νομιμοποίηση του φαινομένου, εφόσον:

με τρομοκρατικές ενέργειες (βομβιστικές επιθέσεις, αεροπειρατείες) πληρώνουν το τίμημα αθώοι άνθρωποι, ενώ τ' αντίποινα είναι οδυνηρά, αφού η βία προκαλεί αντιβία,

εξαγριώνονται σιγά - σιγά οι οπαδοί κι οι αντίπαλοί της, αυξάνοντας την επιθετικότητα σ' έναν εφιαλτικά εξοπλισμένο κόσμο,

γίνεται απάνθρωπο το κλίμα του κόσμου, καθώς συνοδεύεται από αίμα και καταστροφή. Επιδεινώνονται η καχυποψία κι η μοναξιά, που ήδη πνίγουν το σύγχρονο ανυπεράσπιστο άνθρωπο. Επιπρόσθετα, ο τελευταίος αναίσθητοποιείται στη θεά της φρίκης, η κοινή γνώμη εξοικειώνεται και δεν αντιδρά, δεν εξεγείρεται συνειδησιακά, αλλά ανέχεται ή επικροτεί. Προχωρούμε έτσι σταδιακά προς έναν κόσμο που δε θα νιώθει τύψεις για τίποτα, έναν κόσμο όπου το διεθνές δίκαιο δε θα ισχύει κι η ειρήνη θα είναι επισφαλής.

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

 

Si vis pacem para pacem(αν θέλεις ειρήνη, προετοιμάσου για πόλεμο)

* H ελαχιστοποίηση της τρομοκρατίας απαιτεί συνθήκες ειρηνικής συμβίωσης των λαών

 

Κύριο θέμα της ειδησεογραφίας των τελευταίων εβδομάδων είναι η τρομοκρατία σε παγκόσμια κλίμακα. H συχνότητα των τρομοκρατικών ενεργειών και τα χιλιάδες θύματα υποδεικνύουν ότι πράγματι η διεθνής κοινότητα έχει να επιλύσει ένα σοβαρότατο πρόβλημα. Είναι βέβαιο ότι, σε ζητήματα όπως η τρομοκρατία, υπάρχουν πλευρές και μυστικά τα οποία εμείς οι απλοί πολίτες θα τα μάθουμε αργά ή δεν θα τα μάθουμε ποτέ. Πληροφορούμεθα μόνο εκείνα που δεν είναι δυνατόν να αποκρυβούν και εκείνα των οποίων η δημοσιοποίηση κρίνεται σκόπιμη. Είναι πολύ πιθανόν ότι οι γνώσεις μας περί τρομοκρατίας είναι πολύ περιορισμένες και μεροληπτικές.

Εν τούτοις, γνωρίζουμε αρκετά για να καταλαβαίνουμε ότι κάτι δεν πάει καλά με τον τρόπο που οι διάφορες κυβερνήσεις, υπηρεσίες και αναλυτές παρουσιάζουν το πρόβλημα της τρομοκρατίας. Για παράδειγμα, προκαλεί εντύπωση ο τρόπος που χρησιμοποιείται ο όρος «τρομοκράτης». Θεωρείται τρομοκράτης ο πιτσιρίκος Παλαιστίνιος που ζώνεται εκρηκτικά και παίρνει μαζί του στον θάνατο πενήντα αμέριμνους Ισραηλίτες καθώς και ο, μακαρίτης τώρα, ηγέτης της Χαμάς Αχμέντ Γιασίν. Γιατί δεν θεωρείται τρομοκράτης ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζ. Μπους ή ο πρωθυπουργός της Αγγλίας T. Μπλερ όταν με δικές τους διαταγές σκοτώνονται στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ χιλιάδες αθώοι; Σε τι διαφέρουν επί της ουσίας;

Επίσης οι περισσότεροι από όσους αναφέρονται στην τρομοκρατία χαρακτηρίζουν τους τρομοκράτες ως παρανοϊκούς, ψυχασθενείς, τρελούς ή φανατισμένους. Φανατισμένοι μπορεί να είναι, αλλά οι άλλοι χαρακτηρισμοί δεν φαίνεται να στέκουν. Ισως οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνται για να αποδοθούν σε αυτούς αρρωστημένα αλλά ατομικά κίνητρα και έτσι να αποκρυβούν τα πραγματικά κίνητρα της τρομοκρατίας ως κοινωνικού-πολιτικού φαινομένου.

Το χειρότερο όμως είναι η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Είναι ακατανόητη η πολιτική που ακολουθεί τον κανόνα ότι για την προστασία του κόσμου πρέπει να καταστραφεί και να κατακτηθεί η χώρα εκείνη στην οποία υπάρχουν ή υποψιαζόμαστε ότι υπάρχουν τρομοκράτες και όπλα. Είναι τόσο ακατανόητη που δεν πείθει. Κάτι άλλο πρέπει να κρύβεται πίσω από αυτή την πολιτική. Αλλα συμφέροντα πρέπει να προστατεύονται και να προωθούνται. Εξίσου ακατανόητη είναι η πολιτική των τρομοκρατών που ακολουθεί τον κανόνα ότι θα σκοτώνουν αθώους όταν δεν τους αρέσει ή τους θίγει η πολιτική των διαφόρων κυβερνήσεων.

Πιστεύω ότι η άμβλυνση του προβλήματος της τρομοκρατίας, αν όχι η εξαφάνισή της, προϋποθέτει νέους όρους συνεργασίας μεταξύ των χωρών όλου του κόσμου. H οικονομική ιστορία μάς διδάσκει ότι η συνεργασία των ανεπτυγμένων χωρών με τις υπανάπτυκτες χώρες ήταν βασισμένη σε όρους ληστρικούς και ταπεινωτικούς σε βάρος των φτωχών χωρών. Οταν οι όροι των Δυτικών δεν ήταν αποδεκτοί, η βία επέβαλλε τη θέλησή τους. Αξίζει να θυμηθούμε τον πόλεμο του οπίου κατά τα μέσα του 19ου αιώνα, που ήταν αποτέλεσμα μεταξύ άλλων και της επιμονής των Αγγλων να επιτραπεί το ελεύθερο εμπόριο οπίου στην Κίνα και της άρνησης των Κινέζων. Οι πρόσφατες εμπειρίες δείχνουν ότι, mutatis mutandis, η κατάσταση δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά. H επιβολή της βούλησης των ισχυρών με πειθώ ή με απειλή ή με βία ή με πόλεμο παραμένει ως βασική αρχή στις διεθνείς οικονομικές και πολιτικές σχέσεις. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο όλοι, μεγάλοι και μικροί, ενισχύουν τη στρατιωτική τους δύναμη και είναι έτοιμοι για πόλεμο.

Αλλά η προετοιμασία για πόλεμο, οι συνεχείς συγκρούσεις τοπικού ή ευρύτερου χαρακτήρα και οι τεράστιες οικονομικές ανισότητες είναι ακριβώς το περιβάλλον στο οποίο η τρομοκρατία μπορεί να αναπτυχθεί. H ελαχιστοποίηση της τρομοκρατίας απαιτεί συνθήκες ειρηνικής συμβίωσης των λαών και ισοβαρείς οικονομικές σχέσεις. Αν επιθυμούμε ειρήνη πρέπει να προετοιμαζόμαστε για ειρήνη και όχι για πόλεμο.

Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (πρ. ΑΣΟΕΕ).

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη  του κειμένου σε 80-100 λέξεις.

25 μ

Β. 1. Να διακρίνετε τα δομικά μέρη του κειμένου και να εντοπίσετε τις νοηματικές του ενότητες.

5 μ

2. Με βάση το κείμενο να προσδιορίσετε τα αίτια της τρομοκρατίας και να επισημάνετε τη λύση που προτείνει ο αρθρογράφος για την αντιμετώπιση της.

5 μ

3. Να εντοπίσετε και να αναλύσετε τρία τεκμήρια πειθούς που υπάρχουν στο κείμενο.

5 μ

4. Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται η Πέμπτη παράγραφος του κειμένου; Να την παρουσιάσετε διεξοδικά.

15 μ

5. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου με άλλες συνώνυμες.

5 μ

Γ. Με απόφαση της γενικής συνέλευσης αποφασίζει η μαθητική κοινότητα του σχολείου σας να απευθυνθεί στο Γενικό  Γραμματέα του ΟΗΕ, προκειμένου να εκφράσει τον προβληματισμό της για τα αυξανόμενα κρούσματα τρομοκρατίας και τις σκέψεις της για την αντιμετώπισή τους (500-600 λέξεις).

40 μ