Ν.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΦΗΒΕΙΑ

(σχεδιάγραμμα)

Χαρακτηριστικά του σημερινού εφήβου:

[…] Πρώτο: Μέσα στα τελευταία 10 χρόνια, για να μην πάω πιο πίσω, αυτός ο έφηβος των 12 – 18 χρόνων, αν τον πλησιάσεις και τον διερευνήσεις έξω από την τάξη, σε μια συναναστροφή, σε μια εκδρομή, κ.τ.λ., θα δεις ότι ξέρει πολύ περισσότερα πράγματα από το φυσικό και ιδίως από τον κοινωνικό κόσμο. Γιατί; Γιατί σήμερα οι κρουνοί των πληροφοριών είναι πάρα πολλοί και έχουν μπει μέσα στο κάθε σπίτι. […]

Δεύτερο: Έχει το θάρρος της γνώμης του και δεν υποχωρεί αν δεν πεισθεί. Έχει θάρρος εικονοκλαστικό, καταλυτικό. Ο έφηβος έχει απομυθοποιήσει την εξουσία, την οποιαδήποτε εξουσία, την πνευματική, την οικονομική, την πολιτική. Παλιότερα ο δάσκαλος, ο παπάς, ο νομάρχης, ο υφυπουργός, ο αστυνόμος, ο στρατηγός ήταν πρόσωπα που δεν μπορούσε ν’ αμφισβητήσει κανείς την αυθεντία τους. Σήμερα έχουν όλα αυτά τα πρόσωπα απομυθοποιηθεί κι όταν μιλούν στους νέους αυτοί σηκώνονται με θάρρος, πραγματικά δυσπερίγραπτο, όσο κι ενοχλητικό – δεν το αμφισβητώ – και διεκδικούν μια συζήτηση, ίσοι προς ίσους. Αυτό είναι το χαρακτηριστικότερο σημάδι της νέας γενιάς: πάει αυτό το ταμπού, η αυθεντία έχει απομυθοποιηθεί.

Τρίτο: Ο έφηβος σήμερα, και κατά μεγαλύτερο λόγο ο νέος, αποστρέφεται την υποκρισία, την προσποίηση, τις απατηλές επιφάσεις της καθωσπρεποσύνης. Αυτό που λέγεται συμβατικό ψεύδος και που αρχίζει από τους τυπικούς τρόπους της καλής συμπεριφοράς και πηγαίνει ως το ντύσιμο και ως την εξωτερική περιβολή. Αυτά για το σημερινό νέο δεν έχουν κανένα νόημα, απεναντίας τα αποστρέφεται.

Τέταρτο: Στη φιλία δίνει βαθύτερο περιεχόμενο από ό,τι έδιναν παλιότερα οι έφηβοι. Το φίλο τον θέλει όχι απλώς συμπαίκτη ή σύντροφο στον περίπατο· τον θέλει να έχει μαζί του σύμπτωση αισθημάτων και προπάντων ιδεών. Το «είναι φίλος» σημαίνει για τον έφηβο σήμερα: «έχει τις ιδέες τις δικές μου κι εγώ έχω τις δικές του, έχει τα αισθήματά μου κι έχω τα αισθήματά του». Γι’ αυτό οι έφηβοι είναι σήμερα στερεότεροι στη φιλία από όσο εμείς παλιότερα. Δύσκολα αποκτούν φίλους, αλλά στέκονται περισσότερο στη φιλία.

Πέμπτο: Διψάει για ζωή, έχει μια άσβηστη δίψα να ζήσει. Και ζητάει αυτή τη ζωή έξω και πέρα από την οικογένεια και το σχολείο. Αυτό, ξέρετε, είναι μέσα στην ατμόσφαιρα του πολιτισμού μας. Όλες οι ηλικίες αισθάνονται στην εποχή μας μια δίψα για ζωή. Οι πιο ηλικιωμένοι νεάζουν, ντύνονται κομψότερα, είναι κοσμικότεροι από τους νέους. Αγαπούν τα ταξίδια, τις συντροφιές, τις διασκεδάσεις. Κι όταν δεν τα βρίσκουν αυτά στην πραγματικότητα, πηγαίνουν να τα δουν στον κινηματογράφο, στο θέατρο. Ο καθένας αγωνίζεται να ζήσει μια πλουσιότερη, εντονότερη, πιο πολύπλευρη και περίπλοκη ζωή. Αυτό το αίσθημα κι αυτή την παρόρμηση, τη δίψα για ζωή την έχει σήμερα ο νέος σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Έκτο: Έχει απομυθοποιήσει πολλά ταμπού. Το sacro sanctum, το ιερό και απαραβίαστο που έχει ένας θεσμός, ένας τύπος λατρείας, μια σχέση ανθρώπινη, αυτό δεν το αισθάνεται πια ο νέος. Έχει απομυθοποιήσει τύπους λατρείας, θεσμούς της πολιτείας, σχέσεις με το άλλο φύλο. Δεν ξέρω αν είναι λιγότερο ή περισσότερο θρησκευτικός, πιο ευαίσθητος στις θρησκευτικές αξίες από άλλοτε. Το ίδιο ισχύει και απέναντι στους θεσμούς της πολιτείας. Το ίδιο συμβαίνει και στις σχέσεις με το άλλο φύλο.

Έβδομο: Απαιτεί από κάθε κατάσταση, όσο ιερή κι απαραβίαστη κι αν τον έμαθαν να τη θεωρεί, παρρησία και ειλικρίνεια. Όταν του λες: «Τέλος πάντων, καταλαβαίνω ότι ο Χ με την Ψ έχουν κάποια τρυφερή σχέση, δεν είναι όμως ανάγκη και να τη δείχνουν τόσο πολύ, πρέπει επιτέλους να είναι κόσμιοι στο δρόμο, κ.τ.λ.», η απάντησή του είναι: «Τι δηλαδή, να κάνουν ψέματα; Να υποκριθούν; Α! Σας αρέσει να συναντιούνται κρυφά κι όχι φανερά. Αυτό το θεωρείτε εσείς τίμιο, εγώ το θεωρώ ανέντιμο. Όχι, αν έχουν τρυφερή σχέση, να την έχουν για όλο τον κόσμο. Καθαρά και ξάστερα!»

Όγδοο: Ο έφηβος σήμερα υπερασπίζεται με πάθος ό,τι θεωρεί φυσικό κι αναπαλλοτρίωτο δικαίωμά του. Προσπαθεί ηθικά και υλικά να σταθεί πάνω στα δικά του πόδια. Να μην έχει εξάρτηση από κανένα. Να διαμορφώσει τη ζωή του την αισθηματική, την επαγγελματική, την πολιτική με δική του πρωτοβουλία και με δική του ευθύνη.

(Ε.Π. Παπανούτσος, «Ο εκπαιδευτικός και τα προβλήματα του

σημερινού εφήβου. Εισηγήσεις» ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1978, σς. 454-458)

Εφηβεία - Ορισμός & Χαρακτηριστικά

Η εφηβεία είναι μια μεταβατική περίοδος ανάμεσα στην παιδική ηλικία και την ώριμη ηλικία, όπου συντελούνται μεγάλες αλλαγές στα οργανικά-βιολογικά και στα ψυχικά και ψυχοκοινωνικά δεδομένα.

Η εφηβεία εκφράζει το πέρασμα από μια παρασιτική, παιδική ζωή, σε μια αυτόνομη ζωή και ο έφηβος θα περάσει από την κηδεμονία, σε μια φάση που θα είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του.

Είναι μια περίοδος κρίσεων και ανισορροπίας εξαιτίας αφενός των αλλαγών που συντελούνται στη φυσιολογία του σώματος και των ψυχολογικών του συνεπειών και αφετέρου, εξαιτίας της ανάγκης των νέων να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους. Αυτό που διαφέρει από έφηβο σε έφηβο, είναι το εύρος, η ένταση και οι μορφές της κρίσης καθώς και η λύση που δίνεται.

Το βιολογικό μέρος της εφηβείας είναι η λεγόμενη ήβη. Πρόκειται για τις προπαρασκευαστικές βιοσωματικές αλλαγές που οδηγούν στη σεξουαλική ωρίμανση.

Τα χρονικά όρια της εφηβικής ηλικίας δεν μπορούμε να τα προσδιορίζουμε ακριβώς γιατί εξαρτώνται από βιολογικούς και από κοινωνικούς παράγοντες.

Σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσει την εφηβεία του, παίζουν οι εμπειρίες που έχει το άτομο τα πρώτα χρόνια της ζωής του.

Αυτό γιατί στα πρώτα χρόνια ζωής δημιουργούνται σταθερές και βαθιές συναισθηματικές σχέσεις με τους γονείς και τα άλλα μέλη της οικογένειας και ενδοβάλλονται πρότυπα συμπεριφορών και ηθικές αξίες. Έτσι αναπτύσσονται ορισμένες συμπεριφορές στις διαπροσωπικές σχέσεις: εμπιστοσύνη στους άλλους, ντροπαλότητα, κοινωνικότητα, δυσπιστία και τρόπος αντιμετώπισης των δυσκολιών και των ματαιώσεων.

Ανάλογα λοιπόν με την προηγούμενη ιστορία του εφήβου και με την τωρινή περιβαλλοντική, οικογενειακή και κοινωνική κατάσταση στην οποία ζει, οι οργανικές και νοητικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της εφηβείας μπορεί να εξελιχθούν ομαλά ή να πάρουν τη μορφή σοβαρών προβλημάτων.

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του εφήβου

· Άρνηση

Ο έφηβος με το "όχι" του προσπαθεί να διαφοροποιήσει τον εαυτό του από το περιβάλλον. Εκφράζει το ότι θέλει να μεγαλώσει και ότι δεν θέλει πια να είναι το υπάκουο και προσαρμοσμένο παιδάκι. Συχνά αυτή η άρνηση παρατείνεται και μέχρι τα 20, 22 ή 25 χρόνια και δείχνει ότι η κρίση της εφηβείας συνεχίζεται – οπότε μιλάμε για παρατεταμένη εφηβεία.

· Τάση για ανεξαρτητοποίηση

Αναζητώντας τον εαυτό τους, οι έφηβοι δεν θέλουν πια συμβουλές, δεν θέλουν κηδεμονία.

Αυτή η τάση ανεξαρτητοποίησης δεν σημαίνει αποξένωση από τους γονείς. Αντίθετα ο έφηβος χρειάζεται πολύ τους γονείς του, χρειάζεται τη αγάπη τους, την προστασία τους και τις απόψεις τους. Αλλά μέσα στην ανάγκη του ανεξαρτητοποιηθεί, θεωρεί την προστασία, την αγάπη και το ενδιαφέρον των γονέων, εμπόδιο στην προσπάθειά του.

· Τάση για απομόνωση

Ο έφηβος θέλει τη γωνιά του, την ησυχία του, τον στοχασμό του. Αυτή η ανάγκη μπορεί συχνά να τον σπρώχνει μακριά από τα προβλήματα και τις ανάγκες της οικογένειας, πράγμα που οι γονείς το εκλαμβάνουν ως αδιαφορία από μέρους του. Πρέπει όμως να γνωρίζουν ότι ο έφηβος ζει περισσότερο στο μέλλον παρά στο παρόν και έχει την ανάγκη να απομονώνεται με τον εαυτό του και να βυθίζεται ανενόχλητος στις σκέψεις του.

· Ευθιξία, υπερευαισθησία, πείσμα, ισχυρογνωμοσύνη, δειλία, ρομαντισμός.

Ο έφηβος θέλει να δημιουργήσει έναν κόσμο πιο όμορφο, πιο δίκαιο, ιδανικό και προσπαθεί να σβήσει ή να ωραιοποιήσει οποιαδήποτε πραγματικότητα δεν του αρέσει. Οι γονείς πρέπει με υπομονή και αγάπη να βοηθήσουν τα παιδιά τους να καταλάβουν ότι ο ρομαντισμός είναι κάτι όμορφο που συμπληρώνει τη ζωή τους αλλά μπορεί να γίνει αρνητικό στοιχείο αν βλέπουν την πραγματικότητα με αυτό τον τρόπο. Η ψυχολογική ετοιμότητα για την ρεαλιστικότητα της ζωής θα βοηθήσει τον έφηβο να παλέψει και να αντιμετωπίσει το παρόν αλλά και όσα του επιφυλάσσει το μέλλον.

Παναγιώτα Δ. Κυπραίου, Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων, www.psychotherapeia.net.gr