Α. ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1914-1922

1.   Ο διωγμός του 1914 (πρώτος διωγμός)

Η ελληνική παρουσία στη Μικρά Ασία υπήρξε μακραίωνη.

Οι ελληνικοί πληθυσμοί :

■ κατά την αρχαιότητα και τους βυζαντινούς χρόνους ήταν πυκνοί

■ μετά το 12^ο αιώνα, αραίωσαν αισθητά κυρίως λόγω μαζικών εξισλαμισμών

■ κατά το 18^ο και 19^ο αιώνα

> ενισχύθηκαν με μεταναστεύσεις από τον κυρίως ελλαδικό χώρο,

> ενώ παράλληλα σημειώθηκε :

οικονομική άνοδος των Ελλήνων

πνευματική άνθηση

αξιόλογη κοινοτική και εκπαιδευτική οργάνωση

σε περιοχές με πυκνό ελληνικό πληθυσμό ιδρύθηκαν

κοινότητες, σύλλογοι,  σχολεία, ευαγή ιδρύματα με μεγάλη ακτινοβολία

Λόγοι που οδήγησαν στον πρώτο διωγμό (του 1914)

Η εθνική αφύπνιση των Τούρκων

> είχε ξεκινήσει από τα τέλη του 19^ου αιώνα

> ενισχύθηκε μετά την εδαφική συρρίκνωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας

> συνέβαλε στην εχθρική αντιμετώπιση των μειονοτήτων (που ζούσαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία)

> στο στόχαστρο βρέθηκαν Έλληνες και Αρμένιοι, επειδή είχαν συγκεντρώσει στα χέρια τους το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου και της βιομηχανίας της χώρας

■ Η εκκρεμότητα στο ζήτημα της κατακύρωσης των νησιών του ανατολικού Αιγαίου

> επιδείνωσε τις σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας

■ Οι αθρόες μεταναστεύσεις

>  Μουσουλμάνων της Σερβίας, Βουλγαρίας και Ελλάδας προς τη Μ. Ασία,

> οι οποίες υποκινήθηκαν από την τουρκική κυβέρνηση, σε γενικές γραμμές

> η επικείμενη είσοδος της Τουρκίας στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο

έδωσαν το πρόσχημα στην τουρκική κυβέρνηση να εκδιώξει τους Έλληνες.

Πρώτη φάση του διωγμού (πριν την είσοδο της Τουρκίας στον Α' παγκόσμιο πόλεμο)

■ αρχές του 1914 : πρώτα θύματα : οι Έλληνες της Ανατολικής Θράκης εκδιώχθηκαν από τις εστίες τους

■ Μάιος 1914 : οι διωγμοί επεκτάθηκαν στη Δυτική Μικρά Ασία

> πρόσχημα : η εκκένωση της περιοχής απέναντι στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, για στρατιωτικούς λόγους

> καθοδήγηση : από τους Γερμανούς, συμμάχους των Τούρκων μεθόδευση :

^>  ανθελληνική εκστρατεία του τουρκικού τύπου

^> καταπίεση των Ελλήνων για να εξαναγκαστούν σε "εκούσια" μετανάστευση ^Π    λεηλασίες και δολοφονίες σε βάρος Ελλήνων

■ αντιδράσεις :

> το Οικουμενικό Πατριαρχείο

κήρυξε την Ορθόδοξη εκκλησία σε διωγμό

ανέστειλε τη λειτουργία των εκκλησιών και των σχολείων

η Ελλάδα ανέλαβε διπλωματικές ενέργειες, για να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για εθελούσια ανταλλαγή

 Ελλήνων ορθοδόξων της Τουρκίας

 Μουσουλμάνων της Ελλάδας

■ αποτέλεσμα :

Ιούνιος 1914 : ιδρύθηκε Μικτή Επιτροπή, που θα ρύθμιζε τα σχετικά με την ανταλλαγή

> δεν λειτούργησε όμως, λόγω της εισόδου της Τουρκίας στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο τον Οκτώβριο του 1914.

Δεύτερη φάση του διωγμού (μετά την είσοδο της Τουρκίας στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο)

■ Οι καταπιέσεις που υπέστησαν οι Έλληνες πήραν τις εξής μορφές :

> έκτακτες επιβαρύνσεις

> επιτάξεις ειδών για τις ανάγκες του πολέμου

> τέθηκαν εμπόδια στις εμπορικές δραστηριότητες των Ελλήνων

> μετατοπίστηκαν πληθυσμοί χωριών ή ευρύτερων περιοχών από τις ακτές προς το εσωτερικό της Μικράς Ασίας

> οι άνδρες άνω των 45 ετών, που δεν στρατεύονταν, επάνδρωσαν τα "τάγματα εργασίας" (αμελέ ταμπουρού)

εκεί πολλοί πέθαναν από κακουχίες, πείνα και αρρώστιες

οι άνδρες 20-45 ετών

^> αρχικά μπορούσαν να εξαγοράσουν τη στρατιωτική τους θητεία - όσοι δεν πλήρωσαν χαρακτηρίστηκαν λιποτάκτες

^> αργότερα καταργήθηκε η δυνατότητα εξαγοράς, οπότε :

σημειώθηκαν χιλιάδες λιποταξίες

όσοι συνελήφθησαν, εκτελέστηκαν.

■ Αποτελέσματα

> οι ενέργειες των Τούρκων προκάλεσαν κύμα φυγής προς την Ελλάδα

> στα σπίτια που εγκατέλειψαν οι Έλληνες οι τούρκικες αρχές εγκατέστησαν Μουσουλμάνους μετανάστες, από

> τη Σερβία, τη Βουλγαρία, την Αλβανία και την Ελλάδα

> οι διώξεις και οι εκτοπίσεις του ελληνικού στοιχείου

^> συνεχίστηκαν, με μικρότερη ένταση, μέχρι το τέλος του πολέμου, το 1918

> επεκτάθηκαν και σε άλλες περιοχές (Μαρμαράς, Πόντος, κ. ά.)

οι πρόσφυγες που έφτασαν στην Ελλάδα το διάστημα αυτό ανήλθαν σε πολλές χιλιάδες.

Επιμέλεια: Γκέκα Βάγια

Φιλόλογος