Παιδεία και εκπαίδευση
Δ. ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ | Κυριακή 22 Μαρτίου 2009
Ο λόγος για τα σχολικά εγχειρίδια στη Μέση Εκπαίδευση. Για τα οποία εισάγονται ρηξικέλευθες
προτάσεις στον περί παιδείας διάλογο που άρχισε πρόσφατα, ανοίγοντας πόρτες και παράθυρα
αδιακρίτως σε ενέχοντες και ενεχομένους. Εξ ου και η αισιόδοξη πρόβλεψη της εξάμηνης
διάρκειάς του, που θα απολήξει μάλλον στα τέλη του τρέχοντος έτους, εφόσον εξαιρεθούν
αυτομάτως οι πασχαλινές διακοπές και οι δύο τουλάχιστον έμπυροι μήνες του θέρους. Όπως κι
αν έχει το πράγμα, αν δεν πρόκειται για ανταγωνιστικές φιλοδοξίες διορισμένων
πρωταγωνιστών και δευτεραγωνιστών της μεταρρυθμιστικής μας παράστασης, δικαιολογείται
ίσως κάποιος νηφάλιος έλεγχος της πρώιμης εξαγγελίας για προβλεπόμενη κατάργηση του
ενός, και αποκλειστικού, σχολικού εγχειριδίου κατά μάθημα, τόσο στο Γυμνάσιο όσο και στο
Λύκειο, εκτός αν συνυπολογίζεται και το ζεύγος «Νηπιαγωγείο-Δημοτικό». Με αυτούς τους
όρους διατυπώνονται οι επόμενες απορίες:
Πρώτη απορία, ελαφρώς υποψιασμένη: τα περισσότερα του ενός κατά μάθημα εγχειρίδια θα
είναι μονότροπα ή πολύτροπα, και σε ποιον βαθμό; Δηλαδή: θα προκηρύσσεται και θα
εποπτεύεται, όπως σήμερα, η συγγραφή τους από το Υπουργείο Παιδείας και τα επιτελικά του
όργανα; ή θα επιλέγονται από τα διαθέσιμα ήδη στην ευρύτερη εκδοτική αγορά; Ειδικότερα:
θα πειθαρχούν, όπως σήμερα, τα διπλά ή πολλαπλά εγχειρίδια σε προγραμματικές εντολές των
αναλυτικών προγραμμάτων; ή θα έχουν σχετική τουλάχιστον ελευθερία στις συντακτικές
επιλογές τους από άποψη ύλης, μεθόδου, ύφους και ήθους; θα είναι ισότιμα; ή θα
διαβαθμίζονται σε απαραίτητα και προαιρετικά; θα προκρίνονται από κάποια επιτροπή με
επίλεκτα (από ποιόν;) μέλη; θα έχει η επιτροπή αυτή δικαίωμα και απόρριψης για προσφορές,
που θα κρίνονται απρόσφορες για το σχολικό περιβάλλον;
Απορία δεύτερη, ίσως λίγο διεστραμμένη: θα καταργηθεί ή όχι στο μεταξύ η ισχύουσα διάκριση
εγχειριδίου μαθητή και δασκάλου, πίσω και κάτω από την οποία λειτουργεί, για όσους
παρακολουθούν εξ επαφής τα εκπαιδευτικά μας πράγματα, η φάμπρικα παρασχολικών
βοηθημάτων και για τις δύο πελατείες; Πρόκειται για διπλή μέθοδο, με την οποία αυτομάτως το
ένα σχολικό εγχειρίδιο διπλασιάζεται και πολλαπλασιάζεται σήμερα.
Απορία τρίτη, προφανώς κρίσιμη: η κατάργηση του ενός κατά μάθημα σχολικού εγχειριδίου
προτείνεται για όλα τα μαθήματα, θεωρητικών και θετικών επιστημών; μήπως οι εισηγητές της
νεωτερικής πρότασης έχουν κατά νου περισσότερο, ή προπάντων, εγχειρίδια μαθημάτων με
φορτίο όχι μόνο γνωστικό αλλά και ιδεολογικό; Όπως συμβαίνει εξ ορισμού με τα κείμενα και
τα αντικείμενα των ανθρωπιστικών σπουδών, εκείνα προπάντων που ορίζουν την περιοχή της
αρχαιογνωσίας και της αρχαιογλωσσίας αφενός, της νεογνωσίας και νεογλωσσίας αφετέρου,
στον ευρύτερο μάλιστα κύκλο της ιστορίας και των ιστορικών τους συμφραζομένων; Θα
εφαρμοστεί στα κρίσιμα αυτά κεφάλαια η αρχή της πολυφωνίας ή της μονοφωνίας;
Απορία τέταρτη, πιθανόν απροσδόκητη: προκειμένου να ισχύσει και να ευοδωθεί το νεωτερικό
σύστημα του διπλού ή και πολλαπλού σχολικού βιβλίου (το οποίο βέβαια συνεπάγεται αύξηση
του κονδυλίου κρατικών δαπανών για την παιδεία) θα αντιγραφεί το αμφισβητούμενο ακόμη
πανεπιστημιακό μοντέλο που εισηγήθηκε το νομοσχέδιο της Γιαννάκου; Όπου, αν είμαι καλά πληροφορημένος, ο φοιτητής επιλέγει ο ίδιος (θεωρητικά τουλάχιστον) από ένα κατάλογο
δοτής βιβλιογραφίας εκείνο που του αρμόζει καλύτερα; Γενικότερα: με τίνων κριτήρια θα
επιλέγονται και θα προσφέρονται στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο τα διπλά ή πολλαπλά ανά
μάθημα σχολικά εγχειρίδια;
Απορία πέμπτη, προς το παρόν τελευταία: θα ζητηθεί επισήμως για τη σύνταξη των
νεωτερικών εγχειριδίων η συνδρομή και πανεπιστημιακών δασκάλων; θα επιδιωχθεί στην
προκειμένη περίπτωση έμπρακτος διάλογος πανεπιστημιακής παιδείας και σχολικής
εκπαίδευσης, προκειμένου να διαρραγούν τα υφιστάμενα σήμερα στεγανά μεταξύ τους; Θα
ληφθούν υπόψη και θα δοκιμαστούν κάποιες, σπάνιες έστω, εξαιρέσεις, στις οποίες πιστεύω
πως ανήκει και το συστηματικό πρόγραμμα «Αρχαιογνωσίας και Αρχαιογλωσσίας στη Μέση
Εκπαίδευση», όπου εκπονήθηκαν ήδη επτά πειραματικά εγχειρίδια;
Οι προηγούμενες ενδεικτικές απορίες δεν προκαταβάλλονται, για να υπονομεύσουν την, καλή
σίγουρα, ιδέα για κατάργηση ανά μάθημα του ενός εγχειριδίου και στη Μέση Εκπαίδευση. Ο
απορητικός ωστόσο λόγος σκοπεύει να θέσει κάποια, προηγούμενα της όποιας εφαρμογής,
ερωτήματα, τα οποία, αν δεν διατυπωθούν και απαντηθούν εγκαίρως και επαρκώς, η εξαγγελία
και του νέου αυτού ριζοσπαστικού μέτρου θα αποδειχθεί μάλλον προεκλογικό πυροτέχνημα.
Α. Να συνταχθεί περίληψη του κειμένου(120 λέξεις) ΜΟΝΑΔΕΣ 25
Β1. Σε ποιο γραμματειακό είδος ανήκει το παραπάνω κείμενο; Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας. ΜΟΝΑΔΕΣ 8
Β2. Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται το κείμενο; ΜΟΝΑΔΕΣ 6
Β3. Στο κείμενο χρησιμοποιούνται πολύ συχνά τα ρητορικά ερωτήματα. Τι επιτυγχάνει με
τον τρόπο αυτό ο κειμενογράφος; ΜΟΝΑΔΕΣ 6
Β4. Να δώσετε έναν τίτλο στο κείμενο που να περιέχει σχόλιο. ΜΟΝΑΔΕΣ 5
Β5. Να δώσετε από ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο για τις λέξεις του κειμένου:
ρηξικέλευθες, κατάργηση, κρίσιμη, ευοδωθεί, αύξηση ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Γ. Σ ένα κείμενο που θα δημοσιευθεί στη σχολική σας εφημερίδα να εκθέσετε τις
προτάσεις σας για τα προβλήματα και τους τρόπους βελτίωσης του σύγχρονου
εκπαιδευτικού συστήματος. ΜΟΝΑΔΕΣ 40