Κ ρ ι τ ή ρ ι ο Α ξ ι ο λ ό γ η σ η ς

« Η δ ύ ν α μ η τ η ς γ λ ώ σ σ α ς »
Με καμιάν άλλη κατάκτηση του ανθρωπίνου γένους δεν μπορεί να συγκριθεί η γλώσσα, το σταθερά δηλ. οργανωμένο σύστημα συμβόλων, με το οποίο συλλαμβάνουμε και ανακοινώνουμε τις σκέψεις και τις επιθυμίες ή εκφράζουμε τα αισθήματα και τις διαθέσεις μας. Η κοινωνική συμβίωση και η εσωτερική ζωή θα ήταν αδύνατο να υπάρξει και να αναπτυχθεί χωρίς το λαμπρό τούτο όργανο που επέτρεψε να γεννηθεί ο λόγος, ο προφορικός και ο γραπτός, ο εξωτερικευμένος και ο ενδιάθετος. Είναι πραγματικά περίεργο όσο και θαυμαστό αυτό που συμβαίνει με τη γλώσσα. Όχι μόνο για να εμπεδωθεί αλλά και για να υπάρξει ένας στοχασμός, ένα συναίσθημα ή μια τάση πρέπει να σαρκωθεί φραστικά, να συμβολιστεί μ’ ένα γλωσσικό τύπο. Σκεπτόμαστε με λέξεις, αισθανόμαστε επίσης με λέξεις, αδιάφορα αν είμαστε σε θέση να περιγράψουμε με σαφήνεια και πληρότητα τα βιώματα μας. Από το άλλο μέρος πάλι οι λέξεις που ακούμε ή διαβάζουμε γίνονται μέσα μας σκέψεις και αισθήματα, κινητοποιούν τις νοητικές και συγκινησιακές δυνάμεις που φωλιάζουν στον εσωτερικό μας κόσμο.
Βέβαια παθαίνει η γλώσσα ότι και πολλές ανθρώπινες κατακτήσεις: η πολλή και κακή χρήση φθείρει το υλικό της, τις λέξεις. Οι λέξεις χάνουν λίγο – λίγο την αξία τους και δεν ερεθίζουν την ευαισθησία τους, δεν ξυπνούν συγκινήσεις ή τάσεις που να απαιτούν άμεσα εκτόνωση. Τούτο συμβαίνει στον κοινό λόγο της καθημερινότητας ή στα τυποποιημένα και αφυδατωμένα σχήματα της «επίσημης» πεζολογίας. Τότε η γλώσσα διατρέχει τον έσχατο κίνδυνο να συρρικνωθεί και να γεράσει. Αν τελικά δεν πεθαίνει, είναι γιατί σώζεται από την ποίηση. «Από τη νέκρα έρχεται να σώσει τη γλώσσα ο ποιητής. Αυτός ανασταίνει πάλι τις λέξεις και τις κάνει πλάσματα ζωντανά. Τους ξαναδίνει το χαμένο τους δυναμισμό, για να μπορούν να βομβαρδίζουν τη συνείδηση μας με τις αλλεπάλληλες εκρήξεις τους. Θησαυροί της γλώσσας, παραχωμένοι, βυθισμένοι στο σκότος, ξανάρχονται στην επιφάνεια και οι λέξεις παίρνουν πάλι τη παρθενική του αγνότητα, τη δροσιά και τη λάμψη τους. Η σύμβαση τις είχε ψευτίσει και ρηχαίνει• η ποίηση τους ξαναδίνει την αλήθεια και το βάθος τους. Ο τεχνίτης είναι εδώ στην κύρια σημασία του όρου: ποιητής. Ποιεί – δημιουργεί και η ποίηση του είναι πράξη δημιουργίας.
Την αλήθεια αυτή τη βεβαιώνει η προσωπική του καθενός πείρα. Όταν αναταράζεται η ζωή μας από κάτι βαθύ και απροσδόκητο και θέλουμε να συντηρήσουμε η χαρά ή να δαμάσουμε τη θλίψη μας, ζητούμε τη βοήθεια της ποιητικής γλώσσας: πανηγυρίζουμε ή θρηνούμε «ποιητικά», με τον ύμνο ή το μοιρολόγι. Τις περισσότερες όμως φορές δανειζόμαστε από καθιερωμένους ποιητές τους στίχους που εκφράζοντας καθαρά «φτιάχνουν την κατάσταση» που ζούμε και ταυτόχρονα μας ανακουφίζουν. «Βρες έκφραση για έναν πόνο και θα σου είναι αγαπητός. Βρες έκφραση για μια χαρά και εντείνεις την έκταση της. Θέλεις ν’ αγαπάς; Κάνε χρήση της μετάνοιας, της αγάπης και οι λέξεις θα πλάσουν τον πόθο από τον οποίο ο κόσμος φαντάζεται πως πηγάζουν οι λέξεις. Έχεις καμιάν οδύνη που σου τρώει τα σωθικά; Βαφτίσου στη γλώσσα της οδύνης, μάθε την προσφορά της από τον πρίγκιπα Hamlet και θα δεις ότι η απλή έκφραση είναι τρόπος παρηγοριάς και ότι η φόρμα που είναι η γέννας του πάθους, είναι και ο θάνατος του πόνου…» Ε. Π. Παπανούτσος
«Το δίκαιο της πυγμής»__
Ερωτήσεις:
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80-100 λέξεις
(Μον. 25)
Β.1. α) Με ποια μέθοδο αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος του κειμένου;
Να αιτιολογήσετε την απάντηση σας;
(Μον. 3)
β) ανακοινώνουμε, ακρίβεια, κινητοποιούν, φθείρει: να αντικαταστήσετε τις λέξεις με άλλες συνώνυμές
τους.
(Μον. 2)
Β. 2. Πότε χάνουν οι λέξεις την αξία τους και ποιον κίνδυνο διατρέχει τότε η γλώσσα;
(Μον. 5)
Β. 3. Σε ποια παράγραφο (60-80 λέξεις) να αναφέρετε το θέμα του κειμένου και τη θέση του συγγραφέα.
(Μον. 5)
Β.4. Ποια είναι η ευθύνη του ποιητή απέναντι στη γλώσσα; Πως αντιλαμβάνεσθε τη φράση: « Η ποίηση τους
ξαναδίνει την αλήθεια και το βάθος τους»;
(Μον. 5)
Β. 5. α) Να γράψετε τους πλαγιότιτλους της πρώτης και τρίτης παραγράφου του κειμένου.
(Μον. 3)
β) Να ετυμολογήσετε τις παρακάτω λέξεις: ενδιάθετος, εντείνω, ματαιόδοξος, τυποποιημένα.
(Μον. 2)
Γ. Σε ένα κείμενο (350-400 λέξεων) που θα φιλοξενηθεί σε φιλολογικό περιοδικό να αναπτύξετε το θέμα:
«Πως, κατά τη γνώμη σας, μπορεί να καλλιεργηθεί η άρτια γλωσσική έκφραση των νέων;»
(Μον. 50)

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΟΡΟΣΗΜΟ 2001