Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΩΝ

Όταν ο πολιτισμός περά κρίση, -μικρή ή μεγάλη, παροδική ή θεμελιακή αδιάφορο- τότε, ο νους όλου του κόσμου που πασχίζει να σταθεί επίμονα και να συλλογιστεί κάπως πάνω στη μοίρα του, πηγαίνει κατ' ευθείαν στους διανοουμένους της εποχής, σ' εκείνους που συγκροτούν τη λεγόμεvη «ιvτελιγκέτσια» μιας ιστορικής ώρας. Πηγαίνει προς αυτούς Γιατί και από παράδοση και από διαίσθηση, οι πολλοί αισθάνovται πως τον έσχατο λόγο της ζωής οι διανοούμενοι οφείλουν να τον προφέρουν, εκείνοι είναι που σφραγίζουν ένα τέλος ή που ανοίγουν ένα δρόμο καινούργιο.

Piχvoυv το μήvυμα τους μέσα στο λαό και οι διανooύμεvoι, οι μορφωμένοι άvθρωποι που θα έπρεπε ναχουν αδιάκοπα τα δίχτυα τους Ριγμένα, τα μάτια του πνεύματός τους ορθάνοιχτα, «υπέρ την νύκτα», ληθαργούν ή κυνηγούν υλικά οφέλη. Κι ο πνευματικός δημιουργός παύει πια να φιλοτιμείται. Απογοητεύεται και σωπαίνει ή προσχωρεί στο φαύλο κύκλο της εποχής και συμμετέχει κι αυτός με τα τίμια δώρα του στο άθλιο κι εξoυθενωτικό παιχνίδι. Όλοι οι διανοούμενοι σήμερα, στη μεγάλη πλειοψηφία, κρυφά ή φανερά -Γιατί υπάρχουν κι αρκετοί που τηρούν τα προσχήματα για να μη χάσουν την απόσταση και την επιβολή στους πολλούς- παίζουν ο παιχνίδι της εποχής, αρκούνται σε κοινοτοπίες ή επιδείξεις κενών από ουσία εφευρημάτων, αλλά τον λόγο του Πνεύματος που πρέπει να υψωθεί σαν μάχαιρα αμφίστομη και ν' αποκόψει τα σαπρά του κόσμου μας, δεν τολμά να τον αγγίξει σχεδόν κανείς.

Ν' αναζητήσουμε τη ρίζα του κακού; Να ψάξουμε για τους υπεύθυνους; Να πούμε ότι έφταιξε η μέση κι η ανώτερη παιδεία, ότι δεν βρέθηκαν εξηρμένοι στο χρέος τους οδηγοί της νεότητας τόσοι, ώστε να τη στηρίξουν και να την κατευθύνουν σωστά; Να υποστηρίξουμε πως φταίει η τρομερή σε δύναμη εποχή μας; Πως πληρώνουμε αδρά τα χρόνια του τελευταίου πολέμου;

Όλ' αυτά είναι καλά και σωστά για να αιτιολογήσουν τη δραματική φθορά του ανθρώπινου υλικού στην εποχή μας. Καλά, για να μας εμποδίσουν να κάνουμε περισσότερα σφάλματα στο μέλλον. Αλλά η ουσία είναι πως έχουμε σήμερα, ιδίως στην Ελλάδα, μια τάξη διανοουμένων, μια ιντελιγκέντσια σκιώδη, χωρίς δύναμη πνευματική, ουσιαστικά ισοπεδωμένη και ξεπνοημένη, χωρίς κύρος και χωρίς ακτινοβολία. Ο λαός πια, καθώς τη νιώθει ταπεινωμένη, σε έκπτωση, πολλές φορές χειρότερη από αυτόν στους φθόνους και στα οηλητηριώοη της πάθη, δεν την υπολήπτεται, δεν τη λογαριάζει. Κάνει κι εκείνος τη δουλειά του, ή, τουλάχιστο, μιμείται τους πνευματικούς του οδηγούς, αυτούς που θα πρεπε να τον οδηγούν.

Τι θα γίνει μ' αυτή τη γενιά των χρεοκοπημένων διανοούμενων; Ο κόσμος ραγίζεται κι η φωτιά του πνεύματος, η σωστική, έχει μέσα τους σβήσει. Όλα βουλιάζουν στην ανυποληψία και στην απογοήτευση. Και θα ρθει μια εποχή που σίγουρα θα τους στιγματίσει Γιατί λησμόνησαν το χρέος τους προς το παρόν, προς το μέλλον. Είναι φανερό: το πνεύμα απομένει χωρίς ουσιαστικά στηρίγματα και η ώρα είναι κρισιμότατη. «Πάντα η ώρα του κόσμου είναι κρίσιμη, Για το πνεύμα», θα σου ειπούν.

Ναι αλλά αυτή την κρίσιμη ώρα οι διανοούμενοι οφείλουν να σταθούν στις προφυλακές. Όσο εκείνοι γλεντοκοπούν ή κοιμούνται, ο εχθρός όλο και πιο βαθιά θα προχωρεί μέσα στην καρδιά του κόσμου μας κι η μάχη που οφείλει να δίδει το πνεύμα ενάντια στην πολύμορφη βαρβαρότητα, θα χάνεται και μαζί θα χάνεται κι η αληθινή ανθρωπιά.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Για την προετοιμασία μιας ομαδική εργασίας στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, διάβασες το παραπάνω κείμενο. Να γράψεις την περίληψη του κειμένου αυτού, με την οποία θα ενημερώσεις τα άλλα μέλη της ομάδας σου για το περιεχόμενό του.

2. Να σχολιάσετε σε 8 – 10 στίχους το περιεχόμενο της ακόλουθης φράσης: « Τον έσχατο λόγο της ζωής τους οι διανοούμενοι οφείλουν να τον προσφέρουν, εκείνοι είναι που σφραγίζουν ένα τέλος ή που ανοίγουν ένα δόμο καινούργιο» .

3. Ποιος τρόπος πειθούς εφαρμόζεται στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου;

4. Να ελέγξετε την αλληλουχία του εξεταζόμενου κειμένου.

5. α. Να αιτιολογήσετε τον ερωτηματικό τόνο της τρίτης παραγράφου.

β. Να γράψετε τέσσερις περιπτώσεις ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας.

γ. συλλογιστεί, απομένει: αλλάζοντας το α΄ συνθετικό των λέξεων με δυο διαφορετικές για κάθε λέξη προθέσεις, να δημιουργήσετε τέσσερις νέες λέξεις.

6. Αποστέλλετε επιστολή (400 λέξεων) σε διανοούμενο του τόπου σας στην οποία αναφέρετε, με τη ματιά των εφήβων, ποια πρέπει να είναι η στάση των πνευματικών ταγών έναντι των προβλημάτων της κοινωνίας και της ανθρωπότητας.