ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ

α) Ο συγκριτικός βαθμός των επιθέτων (δευτεροκλίτων και τριτοκλίτων) έχει καταλήξεις –ior (αρσενικό – θηλυκό), -ius (ουδέτερο). Είναι δηλαδή ένα τριγενές και δικατάληκτο τριτόκλιτο επίθετο.
Προσοχή: στην κλίση του ο συγκριτικός βαθμός ακολουθεί τα τριτόκλιτα ουσιαστικά. Εξαίρεση: το plures – es – a και το complures – es – a που έχουν γενική πληθυντικού σε –ium.

β) Ο υπερθετικός βαθμός όλων των επιθέτων έχει καταλήξεις –issimus (αρσενικό), -a (θηλυκό), -um (ουδέτερο). Είναι δηλαδή ένα τριγενές και τρικατάληκτο δευτερόκλιτο επίθετο και κλίνεται ομαλά.

Βασική σημείωση: οι καταλήξεις συγκριτικού και υπερθετικού βαθμού προστίθενται στο ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΤΟΥ ΣΤΟ ΘΕΤΙΚΟ ΒΑΘΜΟ. Αυτό το βρίσκουμε από τη ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΙΚΟΥ, αφαιρώντας την κατάληξη. Ιδιαίτερη προσοχή στα δευτερόκλιτα συγκοπτόμενα επίθετα.

γ) Τα δευτερόκλιτα επίθετα σε –er π.χ. pulcher – cra – crum σχηματίζουν το ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟ ΟΜΑΛΑ. Στον ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟ όμως παίρνουν τις καταλήξεις –rimus, -rima, -rimum, οι οποίες προστίθενται απ’ ευθείας στην ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ του επιθέτου. Ο ίδιος κανόνας ισχύει και για τα γ΄κλιτα συγκοπτόμενα επίθετα (τριγενή και τρικατάληκτα) π.χ. acer – acris – acre ή celer – celeris – celere.

δ) Ορισμένα τριτόκλιτα επίθετα σε –is, -is, -e (τριγενή και δικατάληκτα) σχηματίζουν το ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟ ΟΜΑΛΑ. Στον ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟ όμως παίρνουν στο θέμα της γενικής ενικού τις καταλήξεις –limus, -lima, -limum. Τα επίθετα αυτά είναι έξι (6): facilis – is – e, similis – is – e, dissimilis – is – e, humilis – is – e, gracilis – is – e, difficilis – is – e. Οποιοδήποτε άλλο επίθετο σε –is, -is, -e είναι ομαλό στον υπερθετικό βαθμό.

ε) Τα επίθετα που λήγουν σε –dicus, -volus, -ficus, -malus σχηματίζουν το ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟ βαθμό με τις καταλήξεις –entior, -ior, -ius. Στον ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟ βαθμό έχουν καταλήξεις: -entissimus, -a, -um.

στ) Τα δευτερόκλιτα επίθετα που πριν από τις καταλήξεις –us, -a, -um έχουν –i, -e, -u σχηματίζουν ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ. π.χ. (Θ) vacuus – a – um, (Σ) magis vacuus – a – um, (Υ) maxime vacuus – a – um.
Προσοχή: αν πριν από την κατάληξη –uus υπάρχει –q, δηλαδή –quus, τότε τα παραθετικά σχηματίζονται ΟΜΑΛΑ (π.χ. antiquus – a – um).




ζ) Σχηματισμός επιρρήματος:
α) από δευτερόκλιτο επίθετο: θέμα επιθέτου + e π.χ. pravus – a – um  επίρρ. prave (Θ).
β) από τριτόκλιτο επίθετο: σε –is, -is, -e  θέμα επιθέτου + iter π.χ. fortis – fortiter (Θ) , σε –ns, -ntis  θέμα επιθέτου + er π.χ. amans – ntis – amanter (Θ).

η) Σχηματισμός παραθετικών επιρρήματος.
α) ο ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ είναι η αιτιατική ενικού του ουδετέρου γένους του επιθέτου στο συγκριτικό βαθμό.
β) ο ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ είναι το θέμα του υπερθετικού του επιθέτου + e.

θ) Δεν έχουν παραθετικά τα επίθετα που σημαίνουν: α) ύλη, β) τόπο – χρόνο (που προέρχονται από ονόματα), γ) ορισμένο μέτρο, συγγένεια ή καταγωγή, ε) κάτι το απόλυτο .

ανώμαλα επίθετα – αντίστοιχα επιρρήματα

bonus-a-um melior-ior-ius optimus-a-um bene melius optime
malus-a-um peior-ior-ius pessimus-a-um male peius pessime
magnus-a-um maior-ior-ius maximus-a-um magnopere ή magno opere magis maxime
parvus-a-um minor-or-us minimus-a-um paulum ή non multum minus minime
multi-ae-a plures-es-a plurimi-ae-a multum plus plurimum

ιδιόμορφες περιπτώσεις – αντίστοιχα επιρρήματα

maturus-a-um maturior-ior-ius maturissimus-a-um και maturrimus-a-um (ισχύει και για το επίρρ.)
(intra) interior-ior-ius intimus-a-um με επίρρημα ομαλό
(prae) prior-ior-ius primus-a-um με επίρρημα ομαλό
(ultra) ulterior-ior-ius ultimus-a-um με επίρρημα ομαλό
(prope) propior-ior-ius proximus-a-um με επίρρημα ομαλό
falsus-a-um - falsissimus-a-um
novus-a-um recentior-ior-ius recentissimus-a-um ή novissimus-a-um
vetus-veteris vetustior-ior-ius veterrimus-a-um
dives-divitis divitior-ior-ius divitissimus-a-um
ditior-ior-ius ditissimus-a-um
dexter-dext(e)ra-dext(e)rum dexterior-ior-ius dextimus-a-um ή σπάνια dexterrimus-a-um
sacer-cra-crum sanctior-ior-ius sacerrimus-a-um
alacer-cris-cre alacrior-ior-ius -
ingens-ntis ingentior-ior-ius -
iuvenis-is-e iunior-ior-ius -
senex-is senior-ior-ius -
debilis-is-e debilior-ior-ius -

memorabilis-is-e memorabilior-ior-ius -
inauditus-a-um inauditior-ior-ius -
superus-a-um superior-ior-ius supremus-a-um και summus-a-um
posterus-a-um posterior-ior-ius postremus-a-um και postumus-a-um
exterus-a-um exterior-ior-ius extremus-a-um και extimus-a-um
infestus-a-um infestior-ior-ius infimus-a-um και imus-a-um

diu diutius diutissime
saepe saepius saepissime (το persaepe δεν έχει παραθετικά)
satis satius -
sane sanius - (το επίθετο sanus-a-um έχει και υπερθετικό)