Ν.Ε ΓΛΩΣΣΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ
ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ
Σχεδιάγραμμα-Κριτήριο αξιολόγησης
Σχολικός εκφοβισμός - Ορισμός
Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού μελετήθηκε για πρώτη φορά το 1978 στη Νορβηγία και 9 χρόνια μετά, το 1987, σε πολλά επιστημονικά περιοδικά εμφανίζεται ο σχετικός όρος “bullying”.
Ενώ σαν φαινόμενο επισημαίνεται και καταγράφεται τη δεκαετία του 1970, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι εμφανίζεται και τότε. Εξάλλου αποτελεί μια ακόμη έκφραση της βίαιης συμπεριφοράς η οποία υπάρχει με τη γέννηση του ανθρώπου.
Στο φαινόμενο του bullying εμπλέκονται πολλά μέρη
- Το παιδί που δέχεται βία
- Το παιδί ή ομάδα παιδιών που ασκεί βία
- Τα παιδιά θεατές
- Οι εκπαιδευτικοί
- Οι γονείς
Στην ουσία αναφέρεται στην βία μεταξύ παιδιών. Στην ιστορία του Όλιβερ Τουίστ - που διαδραματίζεται τον 19ο αιώνα - υπάρχουν πολλά στοιχεία βίας μεταξύ παιδιών τα οποία επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Τα μυθιστορήματα για το Αγγλοσαξωνικό εκπαιδευτικό σύστημα όπου ο εκφοβισμός των μεγαλύτερων είναι αποδεκτό καθεστώς
Σύμφωνα με τον Olweus σχολική βία και σχολικός εκφοβισμός παρατηρείται όταν ένα παιδί «εκτίθεται, κατ’ επανάληψη και σε διάρκεια χρόνου, σε αρνητικές πράξεις από ένα ή περισσότερα άτομα.»
Ο όρος «αρνητική πράξη» αναφέρεται στην πράξη εκείνη με την οποία «ένα άτομο προκαλεί εσκεμμένη βλάβη ή συναισθηματική δυσκολία σε άλλο άτομο, μέσω σωματικής επαφής, λεκτικώς ή με άλλους τρόπους.»
Μια σημαντική παράμετρος που τίθεται είναι η έννοια της επανάληψης. Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός. Δεν είναι ένας απλός τυχαίος καβγάς μεταξύ δυο παιδιών στη σχολική αυλή. Επίσης περιλαμβάνει ανισορροπία δύναμης ή εξουσίας μεταξύ του παιδιού που εκφοβίζει και του παιδιού που εκφοβίζεται
Το αποτέλεσμα αυτής της πράξης είναι η δεύτερη σημαντική παράμετρος. Οι πράξεις σχολικού εκφοβισμού έχουν αποτέλεσμα ή θα μπορούσαν να έχουν ως αποτέλεσμα σωματική βλάβη ή συναισθηματικές δυσκολίες (δυσκολίες συμπεριφοράς) πάνω στο παιδί.
Η τελευταία παράμετρος έχει να κάνει με τις μορφές του σχολικού εκφοβισμού ο οποίος μπορεί να είναι σωματικός, λεκτικός ή με οποιαδήποτε άλλη μορφή.
Γενικά το Bullying μπορεί να περιλαμβάνει
- Άσκηση φυσικής βίας, χτυπήματα, τσιμπήματα, δαγκωνιές, σπρωξίματα,
- Εσκεμμένο ή συχνό αποκλεισμό μαθητών από κοινωνικές δραστηριότητες, κοινωνική απομόνωση ή αποκλεισμό
- Σεξουαλική παρενόχληση
- Χρησιμοποίηση υβριστικών ή περιπαικτικών εκφράσεων, πειράγματα, παρατσούκλια, κοροϊδία
- Απειλές και εκβιασμό
- Υβριστικές ή περιπαικτικές εκφράσεις για τη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία, την ταυτότητα αναπηρίας, τη σεξουαλική ταυτότητα του θύματος
- Κλοπές ή και Ζημιές στα προσωπικά αντικείμενα του θύματος
- Επιδιωκόμενη απομάκρυνση των φίλων
- Διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών
- Ηλεκτρονικό bullying cyber bullying (Το cyberbullying περιγράφεται ως "η επαναλαμβανόμενη και εκ προθέσεων βλάβη που προκαλείται διαμέσου της χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών" Το Cyberbulling εμφανίζεται συχνότερα σε ιστότοπους όπου συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός εφήβων)
Bullying ή πείραγμα.
O Olweus τονίζει τη διαφορά του bullying με το «πείραγμα» στα πλαίσια του παιχνιδιού. Το «πείραγμα» αυτό συνήθως συμβαίνει μεταξύ φίλων και δεν περιλαμβάνει την πρόκληση σωματικού πόνου των άλλων. Αντίθετα το bullying εμπλέκει άτομα που δεν έχουν φιλικές σχέσεις.
Η χαρακτηριστική ανισορροπία δύναμης διατυπώνει ο olweus στον ορισμό του μπορεί να αναφέρεται στα ατομικά ή κοινωνικά χαρακτηριστικά του δράστη και του θύματος.
Το «πείραγμα» μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε εκφοβισμό αν συμβαίνει για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και το σημαντικότερο όταν το παιδί αισθανθεί ότι οι πράξεις των άλλων δεν διέπονται από αστείο και δεν γίνονται μέσα στα όρια του παιχνιδιού
Η ψυχολογία του σχολικού εκφοβισμού
10 Ιουλίου 2018
O σχολικός εκφοβισμός, ή μπούλινγκ (αγγλικά: bullying), δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Επαναλαμβανόμενη και συχνή επιθετική συμπεριφορά εναντίον ασθενέστερων παιδιών πάντα υπήρχε. Αντικείμενο, όμως, συστηματικής μελέτης έχει γίνει από το 1970, ξεκινώντας από τη Σκανδιναβία. Πλέον γνωρίζουμε πολύ καλά τα αρνητικά ψυχοσωματικά συμπτώματα στα θύματα του εκφοβισμού - από τους πονοκεφάλους, το κοιλιακό άλγος και το άγχος μέχρι την κατάθλιψη και, δυστυχώς, την αυτοκτονία. Ξέρουμε επίσης καλύτερα τα αίτιά της.
Σε αντίθεση με αυτά που πιστεύει ο πολύς κόσμος, ο εκφοβισμός δεν αφορά μόνο τα μεγάλα σχολεία, οι θύτες δεν νιώθουν απαραίτητα κάποιου είδους ματαίωση στη σχολική τους απόδοση και τα θύματα δεν έχουν απαραίτητα κάποιο χαρακτηριστικό για το οποίο ξεχωρίζουν (π.χ. να φοράνε γυαλιά ή να είναι υπέρβαρα). Ούτε ισχύει η «θεωρία του σάπιου φρούτου», που υποστηρίζει ότι η παρεκκλίνουσα συμπεριφορά πρέπει απλά να τιμωρηθεί και να απομονωθεί ώστε να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο. Αν απλά περιμένουμε την εκδήλωση του μπούλινγκ για να δράσουμε, θα είναι ήδη πολύ αργά. Η πρόληψη είναι το κλειδί σε αυτές τις περιπτώσεις.
Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μπούλινγκ κάθε είδος σύγκρουσης. Αυτό που θέλουμε να αποφύγουμε είναι η ασύμμετρη και ανεπιθύμητη επιθετικότητα απέναντι σε ασθενέστερα παιδιά, η οποία εκδηλώνεται τακτικά, ενδεχομένως σε εβδομαδιαία βάση και για μήνες. Χρειάζεται λοιπόν από τη μια πλευρά να αποφεύγονται οι ασύμμετρες σχέσεις μεταξύ μαθητών, οι οποίες παίρνουν διάφορες μορφές και επεκτείνονται και στα δύο φύλα, και από την άλλη πλευρά να μη λαμβάνει επαναλαμβανόμενο χαρακτήρα η επιθετικότητα που εκδηλώνεται στο πλαίσιο των αναπόφευκτων -και συχνά δημιουργικών - συγκρούσεων μεταξύ των μαθητών.
Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι οι παραπάνω στόχοι επί της ουσίας προδιαγράφουν ένα σχολείο με ισονομία, ισοτιμία και αλληλοσεβασμό. Οι εμπλεκόμενοι είναι όλοι: μαθητές, γονείς, καθηγητές, ευρύτερη κοινωνία. Στο κάτω κάτω το μπούλινγκ αφορά τους πάντες. Από τη μια πλευρά είναι οι ίδιοι οι μαθητές που συμμετέχουν σε φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού έστω και ως απλοί παρατηρητές. Με δεδομένη αυτή τη συμμετοχή, εφαρμόζονται ήδη προγράμματα εκπαίδευσης των μαθητών ώστε να παρεμβαίνουν και να διαμεσολαβούν για την επίλυση διαφορών. Από την άλλη πλευρά είναι οι γονείς και οι καθηγητές που, αντί να εμπλέκονται σε ένα ατέρμονο γαϊτανάκι ευθυνών, πρέπει να συνεργαστούν ώστε να εμφυσήσουν στα παιδιά ξεκάθαρα όρια αποδεκτών συμπεριφορών, καθώς και να ενθαρρύνουν την αναφορά ανάρμοστων πράξεων.Το κλίμα στο σχολείο πρέπει να είναι θετικό, με σημαντική έμφαση στην αίσθηση του ανήκειν για όλους, ιδιαίτερη ανοχή στη διαφορετικότητα, αλλά και αποφασιστικότητα στην τήρηση των κανόνων. Η κοινωνία ολόκληρη οφείλει να αγκαλιάσει αυτές τις αρχές, καθώς και αντίστοιχες εκστρατείες ενημέρωσης και εκπαίδευσης εκπαιδευτικών, γονέων και κηδεμόνων.
Το μπούλινγκ δεν αντιμετωπίζεται απλά με την τιμωρία των παρεκκλίσεων, αλλά με ένα ενδελεχές και συνολικό σχέδιο πρόληψης.
Ο Αλέξης Αρβανίτης είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης
https://www.tanea.gr/2018/07/10/opinions/i-psyxologia-toy-sxolikoy-ekfobismoy/
Σχολικός εκφοβισμός: «Τα παιδιά μαθαίνουν κυρίως με το πρότυπο, όχι με τις θεωρίες»
29 Νοε. 2018
«Τα παιδιά μαθαίνουν κυρίως με το πρότυπο κι όχι τόσο πολύ με τις θεωρίες». Αυτό τονίζει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η επίκουρος καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών στην Παιδιατρική και Εφηβική Ιατρική κι υπεύθυνη της Μονάδας Εφήβων στο Νοσοκομείο Παίδων «Παναγιώτη και Αγλαΐα Κυριακού», Άρτεμις Τσίτσικα σχολιάζοντας το θέμα του σχολικού εκφοβισμού που απασχολεί τη σχολική κοινότητα.
«Είναι ένα θέμα που απασχολεί και τους γονείς, τους
εκπαιδευτικούς και τα ίδια τα παιδιά. Θα λέγαμε ότι είναι ένα αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, τα οποία έχουν να κάνουν με την ψυχική δυσκολία και την προσωπικότητα του κάθε παιδιού, το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται, το οικογενειακό, το σχολικό και το περιβάλλον μιας χώρας, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του και βέβαια της επίδρασης παραγόντων όπως η διαδικτυακή ενασχόληση, τα ΜΜΕ», λέει η κ. Τσίτσικα στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και προσθέτει: «Πολλές φορές τα παιδιά εκτίθενται σε ερεθίσματα βίαια ή άλλου ακατάλληλου περιεχομένου, δεν το αντιλαμβάνονται με αποτέλεσμα να απενεχοποιούνται και σιγά-σιγά να υιοθετούνται, χωρίς να το καταλάβουν, στην συμπεριφορά τους και γενικότερα είναι κάτι που μπορεί να αφορά διάφορες εκφράσεις, όπως τη σωματική βία, τη λεκτική».Το κάθε παιδί, λέει η ίδια, αυτό το αντιλαμβάνεται διαφορετικά κι έχει διαφορετική επίπτωση σε κάθε παιδί. «Υπάρχουν παιδιά που είναι πιο ανθεκτικά, ενώ άλλα παιδιά το αντιμετωπίζουν με περισσότερη αντίσταση κι υπάρχουν κι άλλα παιδιά τα οποία επηρεάζονται σε σημαντικό βαθμό», υποστηρίζει.
Η κ. Τσίτσικα επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι ο γονεϊκός ρόλος είναι σημαντικός. «Οι γονείς μπορούν να... δουλέψουν το μοντέλο μέσα στην οικογένεια. Τα παιδιά μαθαίνουν κυρίως με το πρότυπο κι όχι τόσο πολύ με τις θεωρίες. Άρα, αν θέλουμε το παιδί μας να έχει καλή συμπεριφορά και να σέβεται τα δικαιώματα των διπλανών του, αλλά να αναγνωρίζει και τα δικά του δικαιώματα τότε οι γονείς θα πρέπει να θέσουν ένα ωραίο πλαίσιο ανάπτυξης των παιδιών τους. Οι ίδιοι οι γονείς επηρεάζουν με την συμπεριφορά τους. Επίσης, θα πρέπει να είναι κοντά στα παιδιά, στην επικοινωνία, στη συζήτηση».
Πολλοί γονείς, λέει η κ. Τσίτσικα «έχουν μια εσφαλμένη εντύπωση ότι αν το παιδί είναι στο δωμάτιό του μπροστά σε μια οθόνη είναι ασφαλές και δεν κινδυνεύει από τους κλασικούς κινδύνους στη γειτονιά. Αυτό όμως δεν ισχύει και θα πρέπει να καταλάβουν ότι ο γονεϊκός τους ρόλος θα πρέπει να ενισχύεται. Μέσα από την επικοινωνία και την καθημερινή αλληλεπίδραση θα μπορούν να επηρεάσουν τα παιδιά. Μην ξεχνάμε όμως ότι θα πρέπει να είναι κοντά στα παιδιά ώστε οτιδήποτε τους συμβεί να μπορούν να εμπιστευτούν τους γονείς τους, οι οποίοι θα πρέπει να σημειώσουν κάποια μεταβολή στις συμπεριφορές των παιδιών οπότε αν χρειαστεί να απευθυνθούν σε ειδικούς».
Η κ. Τσίτσικα υπενθυμίζει ότι στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) της Β' Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Π. & A. Κυριακού», λειτουργεί η Γραμμή για την Τεχνολογία χωρίς χρέωση «ΜΕ Υποστηρίζω» 8001180015. Λειτουργεί καθημερινά από τις 9:00 έως τις 15:00, για θέματα που αφορούν την ορθή χρήση της τεχνολογίας από ανηλίκους (εξάρτηση από το διαδίκτυο, διαδικτυακός εκφοβισμός- bullying, αποπλάνηση-grooming, ακατάλληλο περιεχόμενο, θέματα προσωπικών δεδομένων, πορνογραφικό υλικό, τζόγος, βίαια παιχνίδια κλπ) και απευθύνεται σε παιδιά, εφήβους, γονείς, εκπαιδευτικούς και ειδικούς.
Οι γονείς ζητούν σχολικό ψυχολόγο
Από την πλευρά των γονιών, η πρόεδρος της Ομοσπονδίας Γονέων και Κηδεμόνων Περιφέρειας Αττικής Στέλλα Βαλαβάνη, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ κάνει λόγο για νευρικότητα, πίεση και κλίμα βίας που βιώνουν οι μαθητές. «Επικρατεί μια νευρικότητα, θυμός από τους μαθητές κι αυτό έχει να κάνει με την ίδια την καθημερινότητα που ζουν και που δεν τους αφήνει καθόλου χρόνο. Οι μαθητές από τις μεγαλύτερες τάξεις του δημοτικού βρίσκεται σε έναν διαρκή αγώνα δρόμου. Κι αυτό ενισχύεται ακόμη πιο πολύ σε ένα ανταγωνιστικό εκπαιδευτικό σύστημα που βάζει τα παιδιά να ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Αυτό δημιουργεί μια πίεση με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε αρκετές φορές σε ακραίες καταστάσεις. Γενικά είναι πολύ δύσκολο να οριοθετήσουμε την έννοια του πειράγματος από την πιο ανεπιθύμητη βίαιη συμπεριφορά. Αυτό που βλέπουμε πάντως είναι ότι υπάρχει μια ένταση στους μαθητές, η οποία είναι άμεσα συνδεδεμένη με το κοινωνικοπολιτικό σύστημα».
Τα προβλήματα όμως, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Βαλαβάνη, «μπορούν να λυθούν συλλογικά, κουβεντιάζοντας με τους γονείς κι ανταλλάσσοντας απόψεις». Η κ. Βαλαβάνη τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι βασικό αίτημα της Ομοσπονδίας είναι «να υπάρχει σχολικός ψυχολόγος σε κάθε σχολείο. Είναι από τα καίρια αιτήματα που έχουμε. Η εμπειρία δείχνει ότι ο σχολικός ψυχολόγος λύνει διάφορα ζητήματα, όχι μόνο σχολικού εκφοβισμού, αλλά και συμβίωσης μαθητών διαφορετικών πολιτισμών και εθνικοτήτων μιας που πλέον υπάρχουν και διαπολιτιστικά σχολεία. Τα παιδιά αναπτύσσουν διαπροσωπικές σχέσεις στους γρήγορους ρυθμούς ζωής κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κι όχι μέσω συναντήσεων, παρέας μεταξύ τους. Για αυτό κι επιμένουμε ότι οι σχολικοί ψυχολόγοι μπορούν να λύσουν μια γκάμα ζητημάτων που προκύπτουν στην εκπαιδευτική κοινότητα».
https://tvxs.gr/news/ellada/sxolikos-ekfobismos-ta-paidia-mathainoyn-kyrios-me-protypo-oxi-me-tis-theories
Κριτήριο Αξιολόγησης
ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ 1 (ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα παιδί του Δημοτικού σε σχολείο της επαρχίας που το λέγανε Μιχάλη. Φυσιολογικότατο, με φίλους, κοινωνική αποδοχή, άριστος μαθητής. Κάποια στιγμή στην έκτη δημοτικού φόρεσε γυαλιά μυωπίας. Κι αίφνης έγινε ο… «γυαλάκιας», το «σπασικλάκι», ο «πατομπούκαλος». Οι «φίλοι» του τον κορόιδευαν στο σχολείο, στα παιχνίδια είχε επίσης πρόβλημα. […]. Σε άλλο σχολείο, ένα παιδί είναι υπέρβαρο, τρώει περισσότερο από τους άλλους και στα μάτια τους είναι ο «χοντρός», το «βόδι», ο «αχόρταγος». Και σε ένα τελευταίο σχολείο, στο Γυμνάσιο, ο Δημήτρης εκδηλώνει ομοφυλοφιλικές τάσεις. Κάνει παρέα με κορίτσια, αλλά δεν τα ερωτεύεται, είναι μελαγχολικός, του αρέσουν οι άνδρες σταρ του κινηματογράφου. Κι αυτό το παιδί γίνεται αντικείμενο χλεύης από κάποιους. Είναι ο «γυναικωτός», η «αδερφή» που δεν πρέπει να κάνουμε παρέα γιατί μπορεί να… κολλήσουμε. Είναι ιστορίες καθημερινές, έχουν συμβεί, τις γνωρίζουμε όλοι, τις έχουμε ζήσει, τις έχουμε διαβάσει, τις ακούμε στον περίγυρό μας. Το σχολικό bullying είναι κοινωνικό φαινόμενο κι όσο κλείνουμε τα μάτια τόσο αυτό γιγαντώνεται. Σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα, ένα στα 3 παιδιά έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού με συχνότητα δύο, τρεις ή και περισσότερες φορές το μήνα. Και πολλά από αυτά τα παιδιά εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης, απομόνωσης, τάσεις φυγής. Η ιστορία του Κουέντιν με νανισμό που έχει συγκλονίσει όλο τον κόσμο, το βίντεο που κυκλοφορεί παντού και μας έχει κόψει τα πόδια, κι έχει κινητοποιήσει τους πάντες, είναι η αφορμή για να ξαναδούμε το τεράστιο αυτό κοινωνικό πρόβλημα που λέγεται εκφοβισμός. […] Είτε είναι στο σχολείο, είτε στην κοινωνία, είτε στο διαδίκτυο όπου τα στοιχεία δείχνουν ότι 4% των παιδιών μας ηλικίας 9-16 ετών έχει παρενοχληθεί με διάφορους τρόπους.
Χρειάζεται να υπάρξουν θύματα για να κινητοποιηθούμε; […] Τι κάνουν οι δάσκαλοι και οι καθηγητές; Ανέχονται τα φαινόμενα γιατί δεν μπορούν να κάνουν κάτι, δεν ενδιαφέρονται ή μπαίνουν στη λογική «ωχ αδερφέ, παιδιά είναι, θα κάνουν και τα πειράγματά τους;» Τι κάνουν οι γονείς; Επιτρέπουν στα παιδιά τους να γίνονται «νταήδες», θύτες σε ένα παιδικό έγκλημα, πρωταγωνιστές μιας ιστορίας που μπορεί να έχει δυσάρεστες συνέπειες;
Βασίλης Σ. Κανέλλης, (ελαφρώς διασκευασμένο κείμενο από την ιστοσελίδα in.gr), 22 Φεβρουαρίου 2020
ΘΕΜΑ Α
Ποιο είναι το θέμα που θίγει το κείμενο; Ποιες μορφές, ποιες εκδοχές του παρουσιάζει; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων περίπου.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β1
α. Να σχολιάσετε τη συνοχή μεταξύ των περιόδων στο παρακάτω τμήμα της πρώτης παραγράφου, με ποιους όρους επιτυγχάνεται και ποια νοηματική σχέση αποδίδουν;
Και σε ένα τελευταίο σχολείο, στο Γυμνάσιο, ο Δημήτρης εκδηλώνει ομοφυλοφιλικές τάσεις. Κάνει παρέα με κορίτσια, αλλά δεν τα ερωτεύεται, είναι μελαγχολικός, του αρέσουν οι άνδρες σταρ του κινηματογράφου. Κι αυτό το παιδί γίνεται αντικείμενο χλεύης από κάποιους. Είναι ο «γυναικωτός», η «αδερφή» που δεν πρέπει να κάνουμε παρέα γιατί μπορεί να… κολλήσουμε
Μονάδες 3
β. Να χαρακτηρίσετε τη σύνδεση των προτάσεων στο παρακάτω τμήμα λόγου από τη δεύτερη παράγραφο του κειμένου «Είναι ιστορίες καθημερινές, έχουν συμβεί, τις γνωρίζουμε όλοι, τις έχουμε ζήσει, τις έχουμε διαβάσει, τις ακούμε στον περίγυρό μας.» (μονάδες 2).
Τι επιδιώκει ο συντάκτης με την επιλογή της συγκεκριμένης σύνταξης; (μονάδες 2)
Μονάδες 4
ΘΕΜΑ Β2
α. Να χαρακτηρίσετε τη σύνταξη (ενεργητική/ παθητική στα παρακάτω τμήματα λόγου και να την μετατρέψετε στην αντίστροφη. (μονάδες 2)
Τι αλλαγές παρατηρείτε στο ύφος του λόγου; (μονάδες 2)
• Και πολλά από αυτά τα παιδιά εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης, απομόνωσης, τάσεις φυγής.
• Η ιστορία του Κουέντιν με νανισμό που έχει συγκλονίσει όλο τον κόσμο
Μονάδες 4
β. Να αντικαταστήσετε καθεμία από τις τονισμένες λέξεις με ένα αντώνυμό της Φυσιολογικότατο, με φίλους, κοινωνική αποδοχή, άριστος μαθητής. Κάποια στιγμή στην έκτη δημοτικού φόρεσε γυαλιά μυωπίας. Κι αίφνης έγινε ο… «γυαλάκιας», το «σπασικλάκι», ο «πατομπούκαλος». Οι «φίλοι» του τον κορόιδευαν στο σχολείο, στα παιχνίδια είχε επίσης πρόβλημα.
Μονάδες 4
ΘΕΜΑ Γ
Να υποθέσετε ότι, σε μεγάλη ηλικία πλέον, συναντάτε έναν συμμαθητή σας και σας εκμυστηρεύεται, σε προσωπική συζήτηση που έχετε μαζί του, τους λόγους που τον οδηγούσαν να ασκεί bulling σε αδύναμους συμμαθητές σας. Να παρουσιάσετε όσα σας εκμυστηρεύτηκε σε ένα κείμενο 200-250 λέξεων.
Β. ΚΕΙΜΕΝΟ 2 (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)
Ένα παιδί από το πουθενά
Η Άλκη Ζέη γράφει με τη φωνή ενός παιδιού και αφηγείται την περιπέτεια του να μεγαλώνεις σήμερα. Ο μικρός Ίκαρος ζει σε ένα κόσμο που λειτουργεί με στερεότυπα , σε έναν κόσμο που χρειάζεται να εξημερωθεί.
Με λένε Ίκαρο Λαμπρίδη και μένω στο Παγκράτι στην οδό Δικαιάρχου με την οικογένειά μου. Η οικογένειά μου είναι η θεία μου, η Ελένη- Ιοκάστη Καποδίστρια, το Αγόρι (1) κι εγώ.
Είμαι δέκα χρονών. Δηλαδή έκλεισα τα δέκα στις 28 Σεπτεμβρίου. Δε γιορτάζω ποτέ τα γενέθλιά μου, γιατί στις 28 Σεπτεμβρίου του 2010 χάθηκε στους ουρανούς ο πιλότος Αλέξανδρος Λαμπρίδης που ήταν ο πατέρας μου.
Παρόλο που δε γιορτάζω, καταλαβαίνω πως είναι τα γενέθλιά μου και μεγαλώνω ένα χρόνο, γιατί η Ελένη-Ιοκάστη μού κάνει δώρο ένα ολοκαίνουριο τζιν. Δεν είναι καθόλου ξεβαμμένο, δεν είναι σκισμένο, ούτε έχει τρύπες στα γόνατα. Φρίκη! Μόνο εγώ σε όλη την τάξη φοράω τέτοιο παντελόνι και φυσικά με κοροϊδεύουν. Μα να ήταν μόνο γι’ αυτό …
[…] Είμαι μέτριος μαθητής, στα μαθηματικά όμως είμαι πρώτος. Μου αρέσουν πάρα πολύ. Γι’ αυτό δε με χωνεύουν στην τάξη. Όταν η δασκάλα μας μάς δίνει καινούρια άσκηση, πάντα ρωτάει: Μήπως κανείς μπορεί να σκεφτεί μια λύση; Εγώ είμαι ο μόνος που σηκώνω το χέρι. Νιώθω σαν καρφάκια να πέφτουν τα βλέμματα όλων πάνω μου. Μου λένε πως θέλω να κάνω τον έξυπνο για να με αγαπάει η δασκάλα μας και να τους ρεζιλεύω.
Μια φορά ο Πάνος, που είναι χοντρός και ψηλός και έχει ένα μούτρο σαν κόκκινο φεγγάρι, ήρθε στο διάλειμμα και στάθηκε μπροστά μου με τα χέρια στη μέση. Με κοίταζε ακούνητος καλά καλά. Εγώ είμαι αδύνατος, λίγο πιο κοντός από αυτόν, έχω ξανθά μαλλιά και γαλανά μάτια. Κανείς στην τάξη – τι λέω στην τάξη, σε όλο το σχολείο-δεν έχει τόσο ξανθά μαλλιά.
Ακούω που το λέει η θεία μου στις φίλες της: «Από πού βρέθηκαν αυτά τα ξανθά μαλλιά; Κανείς στο σόι μας δεν είχε. Θαρρείς και αυτό το παιδί ήρθε από το πουθενά».
Μπορεί από τους αιθέρες, αφού ο μπαμπάς μου ήταν πιλότος. Λέω ήταν, γιατί πια δεν είναι. Δεν είναι τίποτα.
- Καλέ, μήπως είναι γκέι με αυτό το μαλλί; είπε ο Πάνος και γύρισε στους άλλους να δει τι εντύπωση έκανε.
Εγώ δεν έβγαλα μιλιά. Τον κοίταξα όμως στα μάτια. Ξέρω τι θα πει γκέι. Νομίζω όμως πως δεν είμαι, πάλι δεν ξέρω, είμαι μικρός.
Τότε ήρθε ο σίφουνας η Ξένια. Είναι το κορίτσι που κάθεται δίπλα μου στο θρανίο. Είναι αδύνατη. Έχει πράσινα μάτια και κοντά μαλλιά καστανά […]. Είναι το καλύτερο κορίτσι του κόσμου.[…]. Έχει όμως τους τρόπους της να τους βάζει όλους στη θέση τους.
[…] Η Ξένια άρπαξε από το πουλόβερ τον Πάνο, από μια κλωστή που κρεμόταν, και άρχισε να την τραβάει, και το πουλόβερ ξηλωνόταν και η κλωστή γινόταν κουβάρι. Τα παιδιά έβαλαν τα γέλια κι ο Πάνος έβλεπε το κουβάρι να μεγαλώνει στα χέρια της, το πουλόβερ να κοντεύει να του φτάσει στη μέση, κι αυτή να τραβάει ακόμα. Στο τέλος του πέταξε το κουβάρι κι αυτός το’ πιασε στον αέρα.
-Άντε πλέξ’ το, του λέει και πάει να φύγει.
Ο Πάνος της πιάνει το χέρι και της το στρίβει. Εκείνη δεν φωνάζει. Κάνω να την τραβήξω, μα ο Πάνος την αφήνει απότομα και πέφτει κάτω. Πάω να τη βοηθήσω να σηκωθεί, εκείνη όμως κάθεται βαριά σα να μη θέλει να κουνήσει. Μαζεύτηκαν γύρω της και παιδιά από την τάξη μας κι από άλλες τάξεις.
- Τι γίνεται; ρώταγαν.
- Αφήστε την, καλέ, μετράει τα μυρμήγκια.
Η Ξένια σηκώθηκε μόνη της. Τίναξε τη φούστα της και πήρε ένα πακετάκι χαρτομάντιλα που της έδωσα και σκούπιζε τα χέρια της. Εκείνη την ώρα χτύπησε το κουδούνι, και τα παιδιά ξεκίνησαν να πάνε στη τάξη.
Γύρισε κι ο Πάνος να φύγει, μα πριν ξεκινήσει μου έδωσε μια κλωτσιά στο καλάμι, όμως λες και δεν είχε πια κέφι, δεν ήταν δυνατή. Δεν με πόνεσε. Ντρεπόμουνα γιατί δεν μπορούσα να τον δείρω και μπήκα στην τάξη με το κεφάλι σκυμμένο. […]
Άλκη Ζέη, Ένα παιδί από το πουθενά, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2019
(1) Αγόρι είναι ο παπαγάλος της θείας Ελένης- Ιοκάστης.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1η Δραστηριότητα: Να παρουσιάσετε με συντομία (60- 70 λέξεις) τον βασικό ήρωα του κειμένου αξιοποιώντας πληροφορίες από το απόσπασμα.
Μονάδες 15
2η Δραστηριότητα:
α. Να προσδιορίσετε το είδος του αφηγητή (ομοδιηγητικός ή ετεροδιηγητικός) και να επισημάνετε πώς επηρεάζει την αφήγηση, η επιλογή αυτή της συγγραφέως (μονάδες 4)
β. Να εντοπίσετε στο κείμενο μία μεταφορά και μία παρομοίωση και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους. (μονάδες 6)
γ. Να αιτιολογήσετε ποια είναι η λειτουργία του α΄ ενικού προσώπου που κυριαρχεί στο κείμενο. (μονάδες 5)
3η Δραστηριότητα:
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, παρουσιάζεται μια σκηνή σχολικού εκφοβισμού που λαμβάνει χώρα την ώρα του διαλείμματος. Σε ένα κείμενο περίπου 100- 150 λέξεων, να προτείνετε δράσεις για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του εκφοβισμού που μπορούν να αναπτυχθούν στο πλαίσιο της σχολικής ζωής.
Μονάδες 20
ΘΕΜΑΤΑ ΟΕΦΕ ΜΑΙΟΣ 2020
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ 1 (ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ) ΘΕΜΑ Α
Το θέμα που θίγει το κείμενο είναι ο σχολικός εκφοβισμός. Επισημαίνεται ότι αυτός εκδηλώνεται με αρνητικά σχόλια σε βάρος των μαθητών τα οποία συνδέονται με στοιχεία που συνιστούν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στην εμφάνιση και την συμπεριφορά τους. Συγκεκριμένα αναφέρονται ως μειονεκτήματα τα γυαλιά μυωπίας, το αυξημένο βάρος και οι θηλυπρεπείς αντιδράσεις. Αυτά τα σχόλια επηρεάζουν αρνητικά τα θύματα του εκφοβισμού που νιώθουν μελαγχολία, απαισιοδοξία, διάθεση περιθωριοποίησης και αποκοπής από το πιεστικό περιβάλλον.
[Λέξεις: 71]
ΘΕΜΑ Β1 α.
• Ανάμεσα στη 1η και 2η περίοδο η συνοχή επιτυγχάνεται με την παράλειψη του υποκειμένου (ο Δημήτρης).
• Ανάμεσα στη 2η και 3η περίοδο η συνοχή επιτυγχάνεται με τη χρήση της αντωνυμίας (αυτό) και της νοηματικά συγγενούς έννοιας (το παιδί).
• Ανάμεσα στη 3η και τη 4η περίοδο η συνοχή επιτυγχάνεται με την παράλειψη του υποκειμένου (το παιδί).
β. Η σύνδεση των προτάσεων γίνεται με τη χρήση του ασύνδετου σχήματος. Οι κύριες προτάσεις του τμήματος λόγου συνδέονται με τη χρήση κομμάτων.
Με την επιλογή του ασύνδετου σχήματος ο συντάκτης επιδιώκει να δώσει έμφαση στις ιστορίες εκφοβισμού και στην έκταση που αυτές έχουν πάρει. Ο λόγος μέσω του ασύνδετου σχήματος αποκτά δραματικότητα, θεατρικότητα.
ΘΕΜΑ Β2 α.
Η σύνταξη είναι ενεργητική και στα δύο τμήματα λόγου.
Μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική
• Σε πολλά από αυτά τα παιδιά εμφανίζονται συμπτώματα απομόνωσης, τάσεις φυγής.
• Όλος ο κόσμος έχει συγκλονιστεί από την ιστορία του Κουέντιν με νανισμό.
Η παθητική σύνταξη καθιστά το ύφος του λόγου πιο σοβαρό, επίσημο, απρόσωπο.
β.Φυσιολογικότατο: περίεργο, παράξενο, ιδιόρρυθμο Αποδοχή: απόρριψη, απαξίωση αίφνης: αναμενόμενα, αναπόφευκτα κορόιδευαν: επαινούσαν, εγκωμίαζαν
ΘΕΜΑ Γ
[Έχετε τη δυνατότητα να αποδώσετε τις θέσεις του συνομιλητή σας είτε σε ευθύ λόγο, όπως ακριβώς σάς τα εκμυστηρεύτηκε, είτε σε πλάγιο λόγο, όπως τα αφηγείστε εσείς. Εδώ επιλέγουμε τον ευθύ λόγο.]
«Όταν ήμουν στο σχολείο, το θυμάσαι νομίζω, ανήκα σε αυτούς που ασκούσαν βία σε αδύναμους συμμαθητές μας. Τώρα, που τα σκέφτομαι όλα αυτά από απόσταση, φυσικά νιώθω ντροπή για τη συμπεριφορά μου, αλλά πιστεύω ότι όλα έχουν την εξήγησή τους. Εγώ δεχόμουν μεγάλη πίεση καθημερινά από την οικογένειά μου: να είμαι καλός στα μαθήματα, να συμπεριφέρομαι με συγκεκριμένο τρόπο στους μεγάλους, ενώ διαρκώς με επέκριναν, και μάλιστα μπροστά σε άλλους, για τα λάθη που έκανα.
Κάθε φορά λοιπόν ένιωθα ότι είμαι ένα τίποτα, ένα σκουπίδι. Μερικές φορές μάλιστα δεν μπορούσα να συγκρατηθώ και από τα νεύρα μου- για να μη τα σπάσω όλα- έβαζα τα κλάματα. Τότε ήταν που ειδικά ο πατέρας μου γέλαγε σαρκαστικά λέγοντάς μου: Κοίτα έναν άντρα - κλαίει σαν κοριτσάκι.
Έτσι λοιπόν αποφάσισα και εγώ να δείξω σε όλους ότι, ναι, είμαι άντρας. Η καλύτερη λύση, για να ξεπερνάω τα αδιέξοδά μου, ήταν να εκτονώνω την καταπίεση που εισέπραττα πάνω στους αδύναμους συμμαθητές μας. Με αυτόν τον τρόπο ένιωθα ισχυρός, άσε που μέσα μου πίστευα ότι αυτός είναι ο νόμος της ζωής: Κάποιοι σε καταπιέζουν ενώ κάποιους άλλους τους καταπιέζεις εσύ.
Πόσο λυπάμαι σήμερα για τον πόνο που προξένησα τότε!» [Λέξεις: 194]
Β. ΚΕΙΜΕΝΟ 2 (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)
1η Δραστηριότητα:
Ο ήρωας του κειμένου είναι ο Ίκαρος Λαμπρίδης, ένα δεκάχρονος που ζει μαζί με τη θεία του και τον παπαγάλο της. Ο Ίκαρος, δεν έχει πατέρα και βιώνει μόνος του την απώλεια αυτή που τον πληγώνει. Ταυτόχρονα αισθάνεται ότι είναι διαφορετικός από τα άλλα παιδιά της ηλικίας του για ποικίλους λόγους και γι αυτό κι εκείνα τον κοροϊδεύουν και τον τρομοκρατούν. Ο ήρωας νιώθει όμως ότι ούτε η θεία του τον αποδέχεται και αυτό τον απογοητεύει περισσότερο.
[Λέξεις: 77]
2η Δραστηριότητα:
α) Ο αφηγητής στο συγκεκριμένο κείμενο είναι ομοδιηγητικός, συμμετέχει στα γεγονότα που αφηγείται καθώς αποτελεί τον πρωταγωνιστή της ιστορίας, τον βασικό ήρωα. Η επιλογή ενός ομοδιηγητικού πρωτοπρόσωπου αφηγητή προσδίδει στο κείμενο προσωπικό, εξομολογητικό τόνο, αμεσότητα και δημιουργεί μια αίσθηση οικειότητας. Η αφήγηση έτσι κερδίζει σε αυθεντικότητα, αφού αυτός που αφηγείται είναι ταυτόχρονα πρόσωπο και μάλιστα πρωταγωνιστικό, της ιστορίας. Συνεπώς η αφήγηση παίρνει το χαρακτήρα μιας μαρτυρίας, μιας προσωπικής εκμυστήρευσης.
β) Μεταφορά: «Γι’ αυτό δε με χωνεύουν στην τάξη».
εναλλακτικά:
«Τότε ήρθε ο σίφουνας η Ξένια».
«Έχει όμως τους τρόπους της να τους βάζει όλους στη θέση τους».
Παρομοίωση: «Νιώθω σαν καρφάκια να πέφτουν τα βλέμματα όλων πάνω
μου»
εναλλακτικά:
«…και έχει ένα μούτρο σαν κόκκινο φεγγάρι,…»
«…σα να μη θέλει να κουνήσει».
Με τη χρήση μεταφορών η συγγραφέας παρουσιάζει πιο παραστατικά και με μεγαλύτερη ένταση το νόημα και τη σημασία των ενεργειών, των καταστάσεων, οι λέξεις λαμβάνουν νέες σημασιολογικές αποχρώσεις και πλουτίζουν τη γλώσσα με νέες εκφραστικές δυνατότητες. Επίσης, με τη χρήση της μεταφοράς εικονοποιούνται αφηρημένες έννοιες και προσδίδεται ζωντάνια στο λόγο.
Με τη χρήση των παρομοιώσεων δημιουργούνται συνειρμοί, κινητοποιείται η σκέψη και η φαντασία και η συγγραφέας επικοινωνεί αποτελεσματικότερα με τον αναγνώστη. Επιπλέον, ο τελευταίος διευκολύνεται στην κατανόηση, αφού η σκέψη του κινείται από το γνωστό στο άγνωστο, καθώς οι παρομοιώσεις εικονοποιούν τις αφηρημένες έννοιες και κάνουν το λόγο εύληπτο και ελκυστικό. Ο λόγος αποκτά παραστατικότητα, αμεσότητα και ζωντάνια γεγονός που ελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
γ) το α΄ ενικό πρόσωπο, το εγώ δηλαδή, συνδυάζεται με τον ομοδιηγητικό αφηγητή και προσδίδει στην αφήγηση αυθεντικότητα και πειστικότητα αφού ο λόγος αποκτά το κύρος του αυτόπτη μάρτυρα. Επίσης, προσδίδεται στο κείμενο αμεσότητα και οικειότητα, αλλά και υποκειμενικότητα καθώς το υποκείμενο εκφράζει την προσωπική του εμπειρία και άποψη.
3η Δραστηριότητα:
Πρόλογος: Τον τελευταίο καιρό πυκνώνουν οι καταγγελίες μαθητών που έχουν πέσει θύματα ενδοσχολικής βίας, γεγονός που φέρνει στο προσκήνιο των συζητήσεων το συγκεκριμένο πρόβλημα που τείνει να λάβει διαστάσεις μάστιγας. Η κοινή γνώμη θορυβημένη, αναζητά τρόπους αποτελεσματικής αντιμετώπισης προσπαθώντας να κατανοήσει ποιος πραγματικά είναι το θύμα και ποιος ο θύτης, δεδομένου ότι στην περίπτωση του σχολικού εκφοβισμού ακόμη και ο δράστης είναι κατά βάθος θύμα συναισθηματικών και ψυχικών δυσλειτουργιών και αδιεξόδων.
Δράσεις για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου στις οποίες μπορεί να προβεί το σχολείο:
→ βασικός στόχος του σχολείου, εκτός από την παροχή γνώσης, πρέπει να είναι η διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων, με ενισχυμένο το αίσθημα της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης.
→ το σχολείο οφείλει να διαμορφώνει κλίμα επικοινωνίας, διαλόγου και εμπιστοσύνης ανάμεσα στους μαθητές και στους εκπαιδευτικούς.
→ χρειάζεται επίσης να δημιουργήσει σαφείς κανόνες συμπεριφοράς με τη συνεργασία των εκπαιδευτικών, των μαθητών αλλά και των γονέων, που θα περιλαμβάνονται στο σχολικό κανονισμό.
→ επίσης απαραίτητη είναι και η αυξημένη και σωστή επίβλεψη του σχολικού χώρου στη διάρκεια των διαλειμμάτων.
→ οι εκπαιδευτικοί με τη σειρά τους θα πρέπει να αναγνωρίζουν και όχι να αποκρύπτουν ή να παραβλέπουν κρούσματα ενδοσχολικής βίας.
→ να υπάρχει συνεχής επαφή, ενημέρωση και σύμπραξη με τους γονείς οι οποίοι θα ενημερώνονται διαρκώς, μέσω ειδικών επιστημόνων, για τις μεθόδους αντιμετώπισης των κρουσμάτων βίας μέσα στη σχολική μονάδα.
→ ακόμη, κρίνεται σκόπιμο να ενεργοποιηθεί πιο συστηματικά ο θεσμός των μαθητικών συμβουλίων αναφορικά με την τήρηση των κανόνων συμπεριφοράς και την συλλογική αντιμετώπιση περιστατικών ενδοσχολικής βίας.
→ οργάνωση προαιρετικών ομαδικών δραστηριοτήτων που να ενδιαφέρουν τα παιδιά και που συμβάλλουν στη σύνδεση των μαθητών και στη διαμόρφωση συνεργατικού πνεύματος (π.χ έκδοση σχολικής εφημερίδας, ανέβασμα θεατρικής παράστασης, διοργάνωση μιας συναυλίας ή ενός φιλανθρωπικού παζαριού κ.α)
→ τέλος το σχολείο οφείλει να αντιμετωπίζει ισότιμα όλους τους μαθητές, να επιβραβεύει την προσπάθειά τους, να προωθεί τα ξεχωριστά ταλέντα και τις δεξιότητες του κάθε παιδιού προσφέροντας την ικανοποίηση της συμμετοχής και της προσφοράς.
Επίλογος: Πώς να ζητήσεις από ένα παιδί να μην αναπαράγει τη βία και την εχθρότητα που βιώνει γύρω του; Αν σκεφτούμε το σχολείο ως μια μικρογραφία της κοινωνίας μας, τότε η εξίσωση γίνεται απλή: Μέχρι όμως η κοινωνία να μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια των μαθητών και την ειρηνική συνύπαρξη τους μέσα στο χώρο του σχολείου, δεν έχει το δικαίωμα να αυτοχαρακτηρίζεται ούτε πολιτισμένη, ούτε προοδευτική.
