20.11.16



ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ

Ο άνθρωπος είναι το κέντρο του κύκλου της ζωής, αλλά όμως δεν είναι ο ίδιος ο κύκλος της ζωής. Ανήκουμε στον κόσμο, αλλά αυτός ο κόσμος δεν μας ανήκει, δεν είναι κτήμα μας. Είμαστε οι διαχειριστές της ζωής και όχι οι ιδιοκτήτες της. Δεν είμαστε δούλοι του κόσμου, ούτε όμως γίναμε κι αφεντικά του. Απλώς παραμένουμε οικονόμοι της ζωής1.
Με αυτόν τον κάπως αφοριστικό τρόπο απεικονίζουμε την κρίση του ανθρωπισμού στον νεώτερο δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό. Ο αναγεννησιακός ανθρωπισμός πρόβαλε τον άνθρωπο ως το επίκεντρο της πραγματικότητας και κατέφυγε στα ανθρωπιστικά γράμματα, προκειμένου να καταστεί ανθρώπινος ο άνθρωπος (homo humanis). Αγαθή κι επαινετή η πρόθεση του ανθρωπισμού, όπως επίσης αγλαοί2 αποδείχθηκαν οι καρποί του μέσα στον επακολουθήσαντα διαφωτισμό με την καθιέρωση των δικαιωμάτων του ανθρώπου που υπόσχονται την ελευθερία ως εγγύηση της ανθρωπιάς του ανθρώπου.
Το αναπόφευκτο ατόπημα του ανθρωπισμού είναι η διολίσθησή του στον ατομικισμό. Ο Humanismus (ανθρωπισμός, ουμανισμός) κατάντησε Individualismus (ατομικισμός). Λέμε άνθρωπος και εννοούμε άτομο. Μιλούμε για τον πολίτη και έχουμε στον νου τον ιδιώτη. Αναφερόμαστε στον εαυτό μας και εξυπονοούμε το εγώ μας σε τέτοιο βαθμό, ώστε να λησμονούμε τον άλλο που συνυπάρχει μαζί μας και το όλον μέσα στο οποίο συνανήκει το εγώ μας μαζί με καθένα άλλο του. Οι λογοτέχνες προφήτευαν από τον προπερασμένο αιώνα ήδη: «Όλοι στον αιώνα μας χώρισαν και γίνανε μονάδες, ο καθένας αποτραβιέται στη μοναξιά του, ο καθένας απομακρύνεται απ’ τον άλλον, κρύβεται και κρύβει το έχει του3 και καταλήγει ν’ απωθεί τους ομοίους του και ν’ απωθείται απ’ αυτούς»                                              (Ντοστογιέφσκι).
[…]
Για να υπερβεί ο ανθρωπισμός την κρίση του απαιτείται να προβεί σε μια μόνο σωτήρια πρωτοβουλία: να αποποιηθεί τον ατομικισμό. Για να μιλήσουμε με την γλώσσα των ποιητών μας: «Το καίριο στη ζωή αυτή κείται πέραν του ατόμου. Με τη διαφορά ότι, αν δεν ολοκληρωθεί κανείς ως άτομο —κι όλα συνωμοτούν στην εποχή μας γι’ αυτό— αδυνατεί να το υπερβεί» (Ελύτης). Ο ανθρωπισμός χρειάζεται, αλλά δεν αρκεί έτσι όπως κατάντησε, δηλαδή σαν ατομικισμός.
Απαιτείται ο ανθρωπισμός και περιττεύει ο ατομικισμός. Είναι επιτακτική ανάγκη των καιρών μας να περάσουμε από την εξατομίκευση του ανθρώπου στον εξανθρωπισμό του ατόμου. Με δυο λόγια, πρέπει να απελευθερώσουμε τον ανθρωπισμό από τον ατομικισμό. Όταν ο άνθρωπος αυτοπεριορίζεται στο άτομο, τότε αυτοχειριάζεται4 υπαρξιακά. Ο ατομικισμός είναι το καρκίνωμα του ανθρωπισμού.
Ο ορίζοντας για την αποδέσμευση του ανθρωπισμού από τον ατομικισμό είναι ο κοινωνισμός5. Ο ανθρωπισμός χρειάζεται να κοινωνικοποιηθεί, δηλαδή ο άνθρωπος να αντιληφθεί την ύπαρξή του ως συνύπαρξη κι όχι σαν δήθεν αυθύπαρκτη μονάδα αποκομμένη από το περιβάλλον της, όπως δυστυχώς συμβαίνει με το άτομο. […] Με μια απλή φράση: ο άνθρωπος δεν υπάρχει απλώς, αλλά συνυπάρχει κυρίως.
Ο άνθρωπος είναι συνάνθρωπος, αλλιώτικα καταντά απάνθρωπος. Ο ανθρώπινος άνθρωπος δεν είναι ατομικός αλλά κοινωνικός: δεν αποτελεί ύπαρξη αλλά συνύπαρξη. Πυξίδα για τον ασφαλή διάπλου6 ανάμεσα στην Σκύλλα της εξατομίκευσης και στην Χάρυβδη της μαζοποίησης είναι η κοινωνικοποίηση του ανθρωπισμού. Χωρίς να διακινδυνεύουμε κανενός είδους προφητεία και δίχως να καταφεύγουμε σε ιστορικοφιλοσοφικές μαντείες, πιστεύουμε ότι ο κοινωνισμός του ανθρωπισμού είναι η επιταγή των καιρών μας.
(Μάριος Μπέγζος, «Ο κοινωνισμός του ανθρωπισμού»,
Ευθύνη, τεύχος 420, Δεκέμβριος 2006, σελ. 647-648).
[ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2007]
1. οικονόμοι της ζωής: διαχειριστές της ζωής
2. αγλαοί ... καρποί: λαμπρά, αξιοθαύμαστα αποτελέσματα
3. το έχει του: αυτό που διαθέτει    4. αυτοχειριάζεται: αυτοκτονεί
5. κοινωνισμός: κοινωνικοποίηση    6. διάπλους: το πέρασμα

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (80-100 λέξεις).
Β1. Να αναπτύξετε σε 70-90 λέξεις το περιεχόμενο του ακόλουθου αποσπάσματος από το κείμενο: «Ο άνθρωπος είναι συνάνθρωπος, αλλιώτικα καταντά απάνθρωπος».
Μονάδες 15
Β2. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς, εκτός των άλλων, και την επίκληση στην αυθεντία. Να εντοπίσετε δύο περιπτώσεις επίκλησης στην αυθεντία.
Μονάδες 10
Β3. Οι ακόλουθες λέξεις και φράσεις χαρακτηρίζουν ένα επίσημο ύφος λόγου. Να αποδώσετε με ύφος πιο ανεπίσημο και οικείο τις υπογραμμισμένες λέξεις: να καταστεί ανθρώπινος ο άνθρωπος, ατόπημα, να υπερβεί την κρίση, να αποποιηθεί τον ατομικισμό, επιταγή των καιρών
Μονάδες 5
Β4. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί συχνά στο κείμενό του α΄ πληθυντικό πρόσωπο. Να δικαιολογήσετε την επιλογή του αυτή.
Μονάδες 5
Γ. Σε μια εποχή με μεγάλο έλλειμμα ανθρωπιάς έχει σημασία να οργανώνονται εκδηλώσεις που βοηθούν όσους συνανθρώπους μας το έχουν ανάγκη. Να γράψετε ένα άρθρο στην εφημερίδα του σχολείου σας, όπου θα εξηγείτε γιατί πρέπει να στηρίζονται τέτοιες προσπάθειες. Παράλληλα, να αναφερθείτε στη συμβολή της παιδείας στην καλλιέργεια της ανθρωπιστικής συνείδησης, ιδιαίτερα των νέων (500-600 λέξεις).


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 Α. ΠερίληψηΟ Μπέγζος στο κείμενό του πραγματεύεται το ζήτημα της εκτροπής του ανθρωπισμού από τον αρχικό προσανατολισμό του. Εκπροσωπώντας το όλο, τονίζει την αναγκαιότητα συλλογικής δράσης των ατόμων. Αναφέρεται στην κρίση του ανθρωπισμού αντιπαραβάλλοντάς τον με τη διάσταση που έλαβε στην Αναγέννηση. Για την εδραίωση του ανθρωπισμού προτείνει την ολοκλήρωση της ανθρώπινης ύπαρξης και την απαγκίστρωση του από τον ατομικισμό. Τέλος τονίζει ότι αυτό υλοποιείται με τη συνειδητοποίηση από την πλευρά του ατόμου της κοινωνικής του φύσης και συνύπαρξης.
 
Β1. Ο άνθρωπος ως κοινωνικό ον αυτοπραγματώνεται μέσα από την κοινωνική ζωή και βρίσκεται σε αδιάκοπη σχέση αλληλεξάρτησης με την κοινωνία. Γι’ αυτό με τη συμπεριφορά του χρειάζεται να αποβλέπει στο κοινωνικό συμφέρον και να αποδεικνύει έμπρακτα την κοινωνική του συνείδηση. Οι πράξεις του είναι απαραίτητο να διαπνέονται από αισθήματα
φιλαλληλίας, αλτρουισμού, αλληλοσεβασμού που θα οδηγήσουν στην εμπέδωση της συνεργασίας και στη διασφάλιση της κοινωνικής ομαλότητας. Σε αντίθετη περίπτωση, εγκλείεται στο εγώ του, παραδίδεται στον ατομικισμό και αντιμετωπίζει το συνάνθρωπο ως αντικείμενο εκμετάλλευσης και μέσο ικανοποίησης προσωπικών συμφερόντων. Έτσι καταλήγει να λειτουργεί αντικοινωνικά και μετατρέπεται σε τροχοπέδη για την κοινωνική συμβίωση.
 
Β2 α) «Όλοι στον αιώνα μας χώρισαν και γίνανε μονάδες…και ν’ απωθείται
απ’ αυτούς» ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ
 
β) «Τον καίριο στη ζωή αυτή κείται…αδυνατεί να το υπερβεί» ΕΛΥΤΗΣ
 
Με την επίκληση στην αυθεντία, ο συγγραφέας συμβάλλει στην ενίσχυση της επιχειρηματολογίας προσδίδόντας στο κείμενο εγκυρότητα και αντικειμενικότητα.
 
Β3 Καταστεί = γίνει
Ατόπημα = σφάλμα, λάθος
Υπερβεί = ξεπεράσει
Αποποιηθεί = αρνηθεί
Επιταγή = απαίτηση
 
Β4
Λειτουργικότητα της χρήσης α΄ πληθυντικού προσώπου.
Η χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου είναι διάχυτη σε όλο το κείμενο. Με αυτήν επιδιώκεται η γεφύρωση της απόστασης ανάμεσα στον αναγνώστη και το συγγραφέα, ενώ παράλληλα προσδίδεται στο κείμενο οικειότητα και αμεσότητα. Επίσης, καθολικεύεται ο προβληματισμός του συγγραφέα, αφού παρουσιάζεται ως μέλος του συνόλου. Τέλος, υπογραμμίζεται η έμμεση συμμετοχή του στο μέγεθος του προβλήματος της ανθρωπιστικής κρίσης, υπονοώντας ότι η αντιμετώπιση της είναι υπόθεση όλων μας «Λέμε...με καθένα άλλο του».

 ΜΑΘΗΜΑΤΑ …. ΑΝΘΡΩΠΙΑΣ
Η διοργάνωση του τηλεμαραθώνιου για μια ακόμη φορά από την ιδιωτική τηλεόραση στέφθηκε με επιτυχία, όπως μαρτυρούν τα ποσοστά της τηλεθέασης. Αυτή ωστόσο, δεν είναι η μοναδική προσπάθεια που αποσκοπεί στην ανακούφιση όσων συνανθρώπων μας έχουν ανάγκη. Μάλιστα, είναι χρέος μας να επικροτούμε ανάλογες πρωτοβουλίες ιδίως στην εποχή μας που γενικά χαρακτηρίζεται αντιανθρωπιστική.
 
Α’ ζητούμενο: Γιατί πρέπει να στηρίζονται τέτοιες προσπάθειες
1. Η εποχή μας δεν έχει ανάγκη από ένα θεωρητικό ανθρωπισμό, αλλά από έναν ανθρωπισμό αγωνιστικό και μαχόμενο.
2. Αποδεικνύουν έμπρακτα το επίπεδο του δημοκρατικού ήθους και του πολιτισμού των σύγχρονων κοινωνιών.
3. Ανακουφίζουν όσους βρίσκονται σε δυσχερή θέση απαλύνοντας κοινωνικές ανισότητες, καταπολεμάται ο παρασιτισμός τους και τίθενται τα θεμέλια για την ομαλή ένταξη και την ενεργό προσφορά τους στο κοινωνικό σύνολο.
4. Με αυτόν τον τρόπο, ο κοινωνικός μηχανισμός αποκτά υγιή μέλη που μετην εργατικότητα τους προσφέρουν στην οικονομική ευημερία.
5. Ταυτόχρονα, καλλιεργούνται οι αρετές του αλληλοσεβασμού, της αλληλεγγύης και του αλτρουισμού και εδραιώνεται η κοινωνική συνοχή.
6. Επιπλέον, ο προσπάθειες αυτές, επιβάλλονται από την παρατήρηση της ίδιας της κοινωνικής πραγματικότητας. Η ανεπάρκεια των κρατικών , η υπολειτουργία του κράτους πρόνοιας, αλλά και των κοινωνικών φορέων και θεσμών (οικογένειας και σχολείου) καθώς και η αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που χρειάζονται βοήθεια για να επιβιώσουν, αποτελού θλιβερή παραδοχή.
 
Μετάβαση: Γι’ αυτό και οι μεμονωμένες πρωτοβουλίες επίσημων και
ανεπίσημων φορέων μόνο ως μέτρα ανακουφιστικά μπορούν να ιδωθούν. Η
ουσιαστική βελτίωση της κατάστασης και η εδραίωση των ανθρωπιστικών
ιδεωδών αποτελεί και μέριμνα παιδείας.
Β’ ζητούμενο: Ποια η συμβολή της παιδείας στην καλλιέργεια της
ανθρωπιστικής συνείδησης ιδιαίτερα των νέων.
1. Η εκπαίδευση που παρέχεται από το σχολείο καλείται να εγκαταλείψει τον
τεχνοκρατικό προσανατολισμό και να αποκτήσει ανθρωποκεντρικό
χαρακτήρα.
2. Επομένως, κύριο μέλημά της θα γίνει όχι μόνο η αναμετάδοση των
γνώσεων, αλλά η διαμόρφωση ηθικών προσωπικοτήτων που θα
διαπνέονται από τις αρχές του ανθρωπισμού και της φιλαλληλίας.
3. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση μπορεί να συμβάλει η διδασκαλία μαθημάτων
που θα μεταλαμπαδεύσουν διαχρονικές ηθικές αξίες, όπως είναι τα αρχαία
ελληνικά και τα θρησκευτικά που συμπυκνώνουν τις αρχές του κλασικού
και χριστιανικού ανθρωπισμού.
4. Φορείς του ανθρωπισμού είναι και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί αλλά και γενικότερα οι πνευματικοί άνθρωποι που με το παράδειγμά τους θα διδάξουν το σεβασμό στη διαφορετικότητα, την ισοτιμία και τις αρχές της αποδοχής και της συνεργασίας.
5. Οι δημοκρατικοί θεσμοί στα σχολεία ενισχύουν τη δραστηριοποίηση των νέων στα σχολεία για τα κοινωνικά προβλήματα και συμβάλλουν στην επικοινωνία και αλληλοκατανόησή τους.
6. Στα πλαίσια των μαθητικών κοινοτήτων και των δεκαπενταμελών συμβουλίων μπορούν να οργανώνονται δραστηριότητες κοινωνικής προσφοράς που φέρνουν τους μαθητές σε επαφή με τα προβλήματα και τους εμφυσούν την αξία της εθελοντικής προσφοράς.
7. Με την αρωγή των ηλεκτρονικών μέσων οι μαθητές μπορούν να ενημερωθούν, αλλά και να κοινοποιήσουν τις πρωτοβουλίες τους μέσω διαδικτύου σε άλλα σχολεία εντός ή εκτός των εθνικών συνόρων, προκειμένου οι ενέργειές τους να στηριχτούν από την πλειονότητα των νέων ανθρώπων.
8. Το σχολείο τέλος, είναι ένας χώρος όπου συνευρίσκονται μαθητές διαφορετικής κοινωνικής προέλευσης. Γι’ αυτό και η λειτουργία του πρέπει να στηριχθεί στην ισότιμη μεταχείρισή τους και στην καλλιέργεια τα συμπληρωματικότητάς τους.
9. Η παιδεία βέβαια δεν είναι μόνο ευθύνη του σχολείου αλλά και της οικογένειας μέσω της οποίας ενσταλλάσσονται ηθικές αρετές και αξίες όπως η αλληλοκατανόηση, η συνεργασία και η αλληλοβοήθεια.
Επίλογος: Βέβαια αξίζει να τονιστεί ότι και οι υπόλοιποι φορείς κοινωνικοποίησης μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση ανθρωπιστικών ιδανικών.

πηγή: http://www.romvos.edu.gr/
 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου