8.7.09

Παλιά, η σχολική εκπαίδευση στη χώρα μας δεν ήταν υποχρεωτική, κι έτσι πάρα πολλά παιδιά, κυρίως κορίτσια -φτωχών οικογενειών από την επαρχία και τις πόλεις-, δεν έμαθαν να διαβάζουν και να γράφουν. Από τότε, όμως, πολλά άλλαξαν. Οι οικονομικές συνθήκες της χώρας μας βελτιώθηκαν και η σχολική εκπαίδευση έγινε υποχρεωτική (αρχικά για το δημοτικό και στη συνέχεια για το γυμνάσιο) για όλους. Φυσικό λοιπόν, είναι το "Χ" που σχεδίαζε, αντί υπογραφής, η προγιαγιά και ο προπάππος μας να ανήκει πλέον στο παρελθόν και οι περισσότεροι να ξέρουμε να βάζουμε φαρδιά πλατιά την υπογραφή μας είτε στο θρανίο, όταν βαριόμαστε στην τάξη, είτε στο διαγώνισμα της γλώσσας ή των μαθηματικών..

Πρόσφατα ένας φίλος μου, με πληροφόρησε ότι στο Ίντερνετ μπορείς να βρεις οποιαδήποτε πληροφορία θέλεις, να μιλήσεις με όποιον θέλεις, ότι ώρα θέλεις. Μου έλεγε, επίσης, πόσο διευκολύνουν την επικοινωνία οι υπολογιστές, αφού πια ο καθένας μπορεί να έχει από έναν στη δουλειά του ή στο σπίτι του. Ισχύει όμως αυτό; Οι άνθρωποι που έχουν γνώση και πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες είναι ελάχιστοι! Σύμφωνα με κάποιες έρευνες που έχουν γίνει, αυτοί που δεν έχουν παροχή ηλεκτρικού ρεύματος είναι πολύ περισσότεροι απ' αυτούς που σερφάρουν στο Ίντερνετ!

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι από την εποχή των παππούδων και των γιαγιάδων μας έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα . Εννοούν ότι όπως παλαιότερα κάποιος που δεν γνώριζε γραφή και ανάγνωση έμενε έξω από τις εξελίξεις της εποχής του, έτσι ακριβώς μένει έξω από τις εξελίξεις κι αυτός που δεν μπορεί να παρακολουθήσει την τεχνολογική πρόοδο της εποχής μας. Σήμερα, όσοι μένουν εκτός τεχνολογικών εξελίξεων δεν είναι μόνο αυτοί που κατάγονται από μη αστικά κέντρα, αλλά κι αυτοί που είναι φτωχοί.

Όσο πιο απαιτητική γίνεται η καθημερινή ζωή, τόσο πιο εύκολο είναι κάποιοι να μένουν έξω από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Αν σκεφτούμε ότι πολλές από τις εργασίες που κάνουν ευκολότερη την καθημερινή ζωή γίνονται μέσω υπολογιστών, και μόνο 3 στους 10 έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν υπολογιστή, τι γίνεται με τους υπόλοιπους 7; Πιο συγκεκριμένα, αν 1 στους 100 απ' όλο τον κόσμο έχει την δυνατότητα να κατανοήσει και να χρησιμοποιήσει τις νέες τεχνολογίες, τι γίνετε με τους υπόλοιπους 99;

Αφού ο αναλφαβητισμός συνδέεται με τη φτώχεια (ή τον πλούτο), μια πολύ καλή λύση θα ήταν φτηνή τεχνολογία για όλους. Ή ίσως κάτι τελείως διαφορετικό:ένα σύστημα που θα μας επέτρεπε να συμμετέχουμε σε όλα με ίσους όρους, ανεξαρτήτως χρημάτων, γνώσεων, τόπου καταγωγής, φύλου και ηλικίας.

Αγνή Καλύβα

2ο Γυμνάσιο Κοζάνης

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  1. Κάθε φράση αναφέρεται αντίστοιχα σε μία παράγραφο, απαντήστε χαρακτηρίζοντας: σωστό λάθος

α

Ο αναλφαβητισμός δεν μειώθηκε παρά την καθιέρωση της υποχρεωτικής

εκπαίδευσης

β

Το Ιντερνετ προσφέρει πολλές δυνατότητες αλλά ελάχιστοι μπορούν να

τις έχουν

γ

Από τον τεχνολογικό αναλφαβητισμό πλήττονται όσοι ζουν στην

ύπαιθρο αλλά και όσοι δεν έχουν οικονομική άνεση

δ

Η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι αποκλεισμένη από τις τεχνολογικές

εξελίξεις που κάνουν ανετότερη τη ζωή

ε

Η καλύτερη λύση για να αντιμετωπιστεί ο αναλφαβητισμός είναι η

εκπαίδευση να ξεπερνά τις οικονομικές και άλλες ανισότητες

  1. Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος; Τεκμηριώστε την απάντησή σας.
  1. Να εξηγηθεί το νόημα της μεταφορικής φράσης: «…που σερφάρουν στο Ίντερνετ!

15/100

  1. Γράφετε μια εργασία που θα δημοσιευτεί σε σχολικό περιοδικό. Πρέπει να διευκρινίσετε την έννοια του τεχνολογικού αναλφαβητισμού και στη συνέχεια να αναφερθείτε στο μέγεθος του προβλήματος. Τέλος να διερευνήσετε τα αίτια του. (250-300 λέξεις)

Οι περισσότεροι μαθητές, που δεν διαθέτουν ιδιαίτερα υψηλό χαρτζιλίκι, ξοδεύουν κατά μέσο όρο 40 ευρώ την εβδομάδα. Η εβδομαδιαία έξοδος ενός μέσου μαθητή είναι συνήθως για «καφέ» σε κάποιο στέκι, όπου θα συναντήσει φίλους και γνωστούς για να ανταλλάξουν «τα νέα της εβδομάδας» πάνω από ένα ρόφημα το οποίο θα κοστίσει γύρω στα 3,5 ευρώ. Αλλά η εθιμοτυπική σαββατοκυριακάτικη έξοδος στις καφετέριες μπορεί να είναι και ακριβότερη. Η 16χρονη Αγγελική, μαθήτρια της Β΄ τάξης του λυκείου στη Ν. Σμύρνη, προτιμάει τις καφετέριες της περιοχής για να απολαύσει το ποτό της (που στοιχίζει τουλάχιστον 6 ευρώ) με τους φίλους της. Συνήθως μετά ικανοποιούν την πείνα τους με κάποιο σουβλάκι σε fast food (4-5 ευρώ).

Η βραδινή έξοδος, που αποτελεί και το γεγονός του μήνα, γίνεται Σάββατο σε κάποιο νυχτερινό κέντρο και κοστίζει γύρω στα 40 - 50 ευρώ. «Θα ήθελα να βγαίναμε σε κάποιο μαγαζί πιο συχνά από μία φορά τον μήνα, αλλά δεν υπάρχει χρόνος ούτε και χρήματα», δηλώνει ο 16χρονος Νίκος, μαθητής Β΄ Λυκείου, στο Χαλάνδρι. Τα καθημερινά έξοδα, από την άλλη, ενός μέσου μαθητή λυκείου συνοψίζονται στον πρωινό καφέ (2 ευρώ) πριν από την πρώτη ώρα μαθημάτων, σε ένα ελαφρύ γεύμα στο σχολείο -όπως είναι μια τυρόπιτα ή ένα σάντουιτς (1-1,5 ευρώ)- καθώς και στον απογευματινό καφέ ή το αναψυκτικό στο φροντιστήριο (2 ευρώ).

Η 17χρονη Φάνια, μαθήτρια Γ΄ Λυκείου, δηλώνει πως η ίδια, όπως και οι περισσότεροι μαθητές, είναι φειδωλή στα ημερήσια έξοδά της, προσπαθώντας να εξοικονομήσει χρήματα για την έξοδο του Σαββάτου ή για αγορά ρούχων. «Αγοράζω ρούχα κάθε εποχή. Το φθινόπωρο και την άνοιξη λιγότερο, αλλά το καλοκαίρι και τον χειμώνα οι ανάγκες είναι αυξημένες. Θα πάρω ένα ακριβό παντελόνι ή μπλουζάκι και δύο τρία ακόμη, φθηνά», δηλώνει η 17χρονη Πέρσα, μαθήτρια Β΄ Λυκείου Γλυφάδας. Ο προϋπολογισμός του 18χρονου Παρασκευά δεν επιβαρύνεται από την αγορά ρουχισμού, διότι «δεν με απασχολεί τόσο πολύ τι θα φοράω» αλλά φαίνεται πως ξοδεύει παραπάνω σε φαγητό, καθημερινά (7 ευρώ), ενώ παίζει με φίλους ποδόσφαιρο (5X5), το οποίο του στοιχίζει 5 ευρώ για το γήπεδο. Ταυτόχρονα, φροντίζει να του μένουν χρήματα για μουσικά cd .

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Με μια φράση 15-20 λέξεων αποδώστε το περιεχόμενο κάθε μιας από τις τρεις παραγράφους.

2. Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος;

3. Στην πρώτη παράγραφο να βρείτε δύο συνώνυμες λέξεις. Στην Τρίτη παράγραφο να βρείτε δυο αντώνυμες λέξεις.

4. Οι νέοι που αναφέρονται ονομαστικά στο κείμενο δεν ιεραρχούν με τον ίδιο τρόπο τις ανάγκες τους. Να βρείτε τρεις περιπτώσεις που διαθέτουν τα χρήματά τους για διαφορετικό λόγο. Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι οι νέοι δε διαθέτουν το χαρτζιλίκι τους για πράγματα όπως η αγορά ενός βιβλίου, ο κινηματογράφος ή το θέατρο;

διασκευασμένο απόσπασμα από κείμενο του Νίκου Βατοπουλου στον ημερήσιο τύπο (5 Δεκεμβρίου 2004)

Υπάρχει ένα μεγάλο θέμα που ένα ποσοστό της κοινωνίας εξακολουθεί να αγνοεί, και επιμένει να εθελοτυφλεί, να ζει με προκαταλήψεις, φόβο, και επικίνδυνη συμπεριφορά. Η εξάπλωση του ιού που προκαλεί το έιτζ όχι μόνο δεν έχει υποχωρήσει, αλλά βάσει στοιχείων του 2003 και σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις για το 2004 σημειώνει αυξητικές τάσεις. Γιατί συμβαίνει αυτή η δυσάρεστη εξέλιξη, ενώ τόσα χρόνια γνωρίζουμε τον ιό και τους τρόπους μετάδοσής του;

Ο HIV εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται με φόβο παρά το γεγονός ότι η πρόοδος στην αντιμετώπισή του, μετά το 1996 και τη χορήγηση των συνδυασμών των αντιρετροϊκών φαρμάκων, έχει βελτιώσει θεαματικά την ποιότητα ζωής των οροθετικών ατόμων, έχει περιορίσει στο ελάχιστο τη θνησιμότητα και έχει συμβάλει με πολύ ικανοποιητικό τρόπο στην ίαση ευκαιριακών λοιμώξεων. Κανείς, όμως, δεν πρέπει να ξεχνά ότι ο ιός δεν εκριζώνεται από τον οργανισμό και ότι το οροθετικό άτομο θα πρέπει εφόρου ζωής να συνεργάζεται με απόλυτη συνέπεια με τον θεράποντα γιατρό του και να ζει με υπευθυνότητα τόσο απέναντι στον εαυτό του όσο και απέναντι στο περιβάλλον του.

Εκείνο που εντυπωσιάζει είναι ότι παρά το γεγονός ότι ο ιός αφορά το σύνολο της κοινωνίας και ότι ορισμένοι ιδιωτικοί φορείς (όπως η Act Up) πασχίζουν για την ενημέρωση της κοινής γνώμης, η πολιτεία δείχνει να έχει χαλαρώσει την εκστρατεία διαφώτισης, με αποτέλεσμα ένα τόσο σοβαρό και σύνθετο κοινωνικά ζήτημα να επανέρχεται στην «επικαιρότητα» μόνο την 1η Δεκεμβρίου.

Τα τελευταία χρόνια, οι γιατροί δεν μιλούν για ομάδες υψηλού κινδύνου αλλά για συμπεριφορές υψηλής επικινδυνότητας. Αυτό είναι ένα μείζον θέμα που η κοινή γνώμη κατά κανόνα αγνοεί. Ο ιός αφορά όλους τους σεξουαλικά δραστήριους ανθρώπους, άντρες και γυναίκες, και γι’ αυτό το έιτζ πρέπει να συγκαταλέγεται μαζί με τις υπόλοιπες σεξουαλικά μεταδιδόμενες νόσους, όπως τη σύφιλη ή την ηπατίτιδα Β και C, που πολύς κόσμος έχει ξεχάσει. Η σεμνοτυφία της ελληνικής κοινωνίας δεν αφήνει πολλά παράθυρα ρεαλιστικής αντιμετώπισης της σύγχρονης πραγματικότητας.

1. Να συντάξεις περίληψη του κειμένου (100 λέξεις)

2. Στο κείμενο χρησιμοποιείται ειδικό λεξιλόγιο. Να εντοπίσεις δύο σημεία και να δικαιολογήσεις τη χρήση του.

3. Πώς αντιλαμβάνεσαι το νόημα της παρακάτω φράσης του κειμένου; «Τα τελευταία χρόνια, οι γιατροί δεν μιλούν για ομάδες υψηλού κινδύνου αλλά για συμπεριφορές υψηλής επικινδυνότητας»

4. Να βρεθούν συνώνυμα των λέξεων του κειμένου: προκαταλήψεις, χορήγηση, ίαση, πασχίζουν, συγκαταλέγεται.

5. Με ποιους τρόπους οι νέοι ενημερώνονται για θέματα σχετικά με τον έρωτα αλλά και τις σεξουαλικά μεταδιδόμενες νόσους; Πόσο μπορούν να συζητήσουν αυτά τα θέματα στα πλαίσια της οικογένειας ή του σχολείου; Αναπτύσσετε τις σκέψεις σας για να συμμετέχετε σε εκδήλωση που οργανώνουν φορείς της πόλης σας όπως οι Σύλλογοι Γονέων-Κηδεμόνων και ο Ιατρικός Σύλλογος.(300 λέξεις)

Ενοχλεί γενικά τον άνθρωπο ή σκέψη ότι αυτό πού είναι, αυτό πού έχει, το οφείλει στους «πατέρες», στις γενιές πού πέρασαν. Θέλει να αισθάνεται την ανάγκη να βεβαιώνει τη δική του ύπαρξη, τη δική του παρουσία, να αυτοβεβαιώνεται, να χαίρεται τη δική του συμβολή.

Μικρόχαρη ή στάση αυτή, περιορίζει τον άνθρωπο στο στενό κλοιό τού εγώ ή του παρόντος μόνο, δεν του επιτρέπει νά χαρεί και νά ζήσει την παρουσία του ανθρώπου μέσα στους αιώνες, με λίγα λόγια δεν τού επιτρέπει να ζήσει μέσα του τον άνθρωπο σαν ον πού δημιουργεί ιστορία. Δημιουργός ιστορίας είναι ουσιαστικά ο άνθρωπος. Και ιστορία θα πει συνεχής και αδιάκοπη πορεία, όπου τα βήματα τού παρόντος συνεχίζουν το βηματισμό του παρελθόντος και οδεύουν προς το μέλλον. Τα βήματα του παρόντος είναι αυτά πού είναι, διότι συνεχίζουν το βηματισμό του παρελθόντος ή καλύτερα, έχουν το νόημα πού έχουν, γιατί είναι γεμάτα και ιστορία.

Μοναδικό και ανεπανάληπτο είναι το ιστορικό γεγονός, και μάλιστα όσο περισσότερο μοναδικό και ανεπανάληπτο τόσο περισσότερο ιστορικό γεγονός. Και όμως την ίδια ώρα πού είναι μοναδικό και ανεπανάληπτο εκφράζει ένα σημείο, ένα σταθμό στην ιστορική πορεία τού άνθρώπου, είναι γεμάτο από ιστορία.

Η ιστορική μνήμη λοιπόν, ή μνήμη τού παρελθόντος, είναι απαραίτητο και ζωτικό στοιχείο για την πορεία και τού ατόμου και τού έθνους. Και ιστορική μνήμη θα πει όσο το δυνατό καθαρή συνείδηση τού νοήματος τού έργου των «πατέρων", συνείδηση πού νά γίνεται οδηγητική φωνή στο βηματισμό τού παρόντος.

Δεν μπορούμε, νομίζω, εμείς οι Νεοέλληνες να είμαστε υπερήφανοι για την ιστορική μας μνήμη. Παρουσιάζει σημαντικά χάσματα και τρωτά απέναντι τού έργου των πατέρων μας. Άμεσοι πατέρες μας είναι οι γενιές από την άλωση τής Πόλης και εδώ, αυτές πού, στηριγμένες στους θησαυρούς τού παρελθόντος, συγκρότησαν και στήριξαν τη νεοελληνική, τη δική μας ιστορία, τής έδωσαν την ιδιοτυπία της, το δικό της νόημα και χαρακτήρα- αυτές πού με το πνευματικό τους γενικά έργο, με τις αξίες πού δημιούργησαν, μάς έδωσαν το δικαίωμα νά μιλούμε για Νεοελληνική Παιδεία.

Όλο αυτό το έργο, και μάλιστα στο σπουδαιότερο τμήμα του, εκείνο πού κατεργάστηκαν οι ως το 21 γενιές με το ζήλο και τον οίστρο για την προκοπή και την απελευθέρωση τού Γένους, δεν μπορούμε δυστυχώς νά πούμε ότι το γνωρίζομε, ούτε φυσικά ότι το ζούμε, γιατί δεν το μελετούμε, τουλάχιστον όσο πρέπει. Είναι γνωστό όμως ότι την πνευματική παράδοση, την Παιδεία - όχι την εκπαίδευση - ενός έθνους τη δημιουργεί ή ακατάπαυστη μελέτη, με την όποία ανανεώνονται τα παραδομένα πνευματικά κεφάλαια, ενσωματώνονται στον κορμό τού παρόντος και με νέα ζωή και τρόπο κάθε φορά πραγματώνονται.

Μόνο τότε μπορούμε νά μιλούμε για πνευματική παράδοση, για πνευματική ζωή. 'Όταν υπάρχει ή αίσθηση ότι συνεχίζεις έργο πού σου παρέδωσαν οι πατέρες, όταν αισθάνεσαι δεμένος μ' αυτό, και έρχεσαι με τη σειρά σου νά το ζήσεις και συ, νά το συζητήσεις και νά το δουλέψεις με τις δικές σου δυνάμεις. Τέτοια πορεία οδηγεί στη δημιουργία πραγματικού πολιτισμού. Όλοι οι μεγάλοι πολιτισμοί, όπως διδάσκει ή ιστορία, είναι θεμελιωμένοι απάνω σε πλούσια και ζωντανή παράδοση, την όποία κάθε γενιά, συνεχίζοντάς την, την ανανέωνε και την πλούτιζε.

Για νά πάς πιο πέρα, πρέπει νά γνωρίζεις τι έχει γίνει, και όσο καλύτερα και βαθύτερα το γνωρίζεις, τόσο καλύτερα προχωρείς με ασφάλεια, με γνώση, με βάθος. Τούτο είναι, πιστεύω, το βαρύτερο χρέος των πνευματικών ανθρώπων κάθε γενιάς, νά αποκαλύπτουν με τον καλύτερο τρόπο τούς πνευματικούς θησαυρούς των πατέρων, να βοηθούν τη συγκρότηση ζωντανής παράδοσης, και την ίδια ώρα με τη δική τους συμβολή νά την ανανεώνουν.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  1. Κάθε φράση αναφέρεται σε μια παράγραφο του κειμένου. Απαντήστε σημειώνοντας

σωστό λάθος

1

Κάθε άνθρωπος αναγνωρίζει εύκολα την προσφορά των παλαιότερων

2

Κάθε γενιά ξεκινά από το μηδέν για να γράψει τη δική της ιστορία.

3

Κάθε ιστορικό γεγονός είναι σταθμός στην πορεία της ανθρωπότητας.

4

Μνήμη του παρελθόντος θα πει αναγνώριση του έργου των προγόνων.

5

Οι νεοέλληνες είναι καλοί γνώστες του ιστορικού παρελθόντος τους.

6

Η συνεχής μελέτη του παρελθόντος δημιουργεί την παιδεία ενός έθνους

7

Η παράδοση γίνεται η βάση κάθε μεγάλου πολιτισμού.

8

Οι άνθρωποι των γραμμάτων πρέπει να ενδιαφέρονται για τη μελέτη

και ανανέωση της παράδοσης.

  1. Γιατί ο συγγραφέας στις δυο τελευταίες παραγράφους επιλέγει να χρησιμοποιήσει το δεύτερο ενικό πρόσωπο;
  1. Ποια είναι η σχέση των σημερινών νέων με την παράδοση. Ανάπτυξε την άποψή σου σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων.
  1. Αναπτύξτε κάθε μια από τις παρακάτω φράσεις του κειμένου σε παραγράφους των 80 περίπου λέξεων:

α. ο άνθρωπος είναι ουσιαστικά δημιουργός ιστορίας.

β. το ιστορικό γεγονός είναι μοναδικό και ανεπανάληπτο.

γ. η ακατάπαυστη μελέτη δημιουργεί την πνευματική παράδοση, την Παιδεία ενός έθνους

Το ότι πέφτουν σφαλιάρες στα σχολεία και του λεγόμενου πολιτισμένου κόσμου (όπως και στα σπίτια), δεν είναι και τόσο άγνωστο. Τα περιστατικά, ιδίως στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, όχι μόνο δεν είναι μεμονωμένα, αλλά αντιθέτως προβάλλονται όλο και περισσότερο ως απάντηση στην "ογκούμενη νεανική εγκληματικότητα". Το ματσούκι ως μέσον σωφρονισμού στα δημόσια σχολεία ζει και βασιλεύει με τη σφραγίδα του νόμου. Είκοσι τρεις πολιτείες των ΗΠΑ εξακολουθούν να αποδέχονται την παιδαγωγική σημασία του.

Σύμφωνα με τα πρόσφατα στατιστικά στοιχεία του ομοσπονδιακού υπουργείου Παιδείας των ΗΠΑ, πάνω από 470.000 μαθητές ξυλοκοπήθηκαν κατά το σχολικό έτος 1993-94. Στην πολιτεία του Αρκάνσας το ποσοστό των σωματικά τιμωρουμένων φτάνει στο 13% του συνόλου των μαθητών και στο Μισισιπή το 11%. Σε απόλυτους αριθμούς, "παγκόσμια πρωτεύουσα του βούρδουλα" θεωρείται το Τέξας. Το περίπλοκο νομικό σύστημα των ΗΠΑ δίνει ωστόσο το δικαίωμα διαφορετικής εκπαιδευτικής πολιτικής από ίδρυμα σε ίδρυμα, ιδιωτικό ή δημόσιο, ακόμα και αν οι νόμοι της πολιτείας επιτρέπουν τη σωφρονιστική βία. Επίσης πολλά ιδιωτικά, ιδίως τα σχολεία διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων, θεωρούν ότι το ξύλο είναι "ιερό".

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στα βρετανικά νησιά, η κατάσταση δεν είναι πολύ καλύτερη. Αν και η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης -και η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων- έχει θέσει εκτός νόμου τη σωματική τιμωρία για οποιοδήποτε λόγο κατά των παιδιών, όπως άλλωστε κάθε άλλη μορφή βασανισμού, στην Αγγλία η συζήτηση έχει αναθερμανθεί. Στις 28 Ιανουαρίου 1997 κατατέθηκε στη Βουλή πρόταση επαναφοράς της σωματικής τιμωρίας στα εκπαιδευτήρια με τη συναίνεση των κηδεμόνων των μαθητών. Ο εισηγητής του μέτρου, Τζέιμς Πόουσι, έδωσε και μια "μοντέρνα" διάσταση στο θέμα: "Δεν μιλάμε για ξυλοφόρτωμα, χαστούκια, μαστιγώματα ή για ανάλογες φορτισμένες συναισθηματικά λέξεις που τόσο αγαπούν να χρησιμοποιούν οι πολέμιοι της σωματικής τιμωρίας. Η πρότασή μας αναφέρεται στην πειθαρχία με το χάρακα. Πρόκειται για λογική τιμωρία. Η βίτσα αποτελεί το σπουδαιότερο αποτρεπτικό μέσο. Μόνο η παρουσία της στη σχολική αίθουσα αρκεί για να επαναφέρει την πειθαρχία στην τάξη". Άλλος βουλευτής, ο Τόνι Μάρλοου, ακόμα πιο αυστηρών ηθών, επέμεινε ότι το ξύλο πρέπει να επιτραπεί χωρίς καν τη συγκατάθεση των γονιών! Προτού φτάσει στην πρωθυπουργία, ο Τζον Μέιτζορ είχε προφτάσει κι αυτός να υποστηρίξει στο Κοινοβούλιο την επιστροφή του βούρδουλα στα σχολεία, σε μια ψηφοφορία που μάλιστα απορρίφθηκε μόλις για μία ψήφο!

Η υπόθεση ξανάρθε στη βρετανική επικαιρότητα τον περασμένο Μάρτιο. Η αφορμή ήταν η σύλληψη ενός δεκάχρονου και ενός δεκατριάχρονου για απόπειρα εμπρησμού ενός γειτονικού σπιτιού. Οι παιδονόμοι βρήκαν στο πρόσωπο ενός δικαστή ένα νέο μαχητικό ηγέτη. Ο δικαστής Ρόντγουελ δεν έμεινε ικανοποιημένος από τα δυόμισι χρόνια φυλάκιση με τα οποία τιμωρήθηκαν οι πιτσιρικάδες, ήθελε επιπλέον και τη δια νόμου επιστροφή του ματσουκιού στα σχολεία. "Αν είχαν φάει το ξύλο εγκαίρως από το δάσκαλο, δεν θα έφταναν στο έγκλημα", γνωμοδότησε ο δικαστής. Κι επειδή ο "εχθρός" δεν είναι πλέον μόνο οι άγγλοι προοδευτικοί ή οι φιλελεύθεροι, ο δικαστής κατηγόρησε ότι για την παιδική εγκληματικότητα και τη "ζούγκλα του μαυροπίνακα" φταίει η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ανεκτικοί θεσμοί της.

(Ελευθεροτυπία, 14/12/1997)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  1. Χαρακτηρίστε κάθε πρόταση σωστή ή λάθος και στη συνέχεια τεκμηριώστε το χαρακτηρισμό σας.
    • Η σωματική τιμωρία στα σχολεία αφορά μόνο σε υπανάπτυκτες χώρες
    • Αυτοί που ζητούν τη χρήση σωματικής τιμωρίας στα σχολεία της Αγγλίας είναι οι εκπαιδευτικοί.
    • Η επιβολή σωματικής τιμωρίας δεν εφαρμόζεται επίσημα και είναι θέμα ιδιωτικών συζητήσεων.
  1. Να βρεθούν συνώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου

σωφρονισμός

συναίνεση

τιμωρία

μοντέρνα

4/100

  1. Εξηγήστε το νόημα των παρακάτω φράσεων:
    • "παγκόσμια πρωτεύουσα του βούρδουλα"
    • "ζούγκλα του μαυροπίνακα"
  1. Σε ένα κείμενο 400 λέξεων εξετάστε την αποτελεσματικότητα της τιμωρίας ως προς τη μάθηση και ως προς το ρόλο της στη διαμόρφωση πειθαρχημένων χαρακτήρων. Το κείμενό σας θα δημοσιευτεί σε σχολική εφημερίδα.

Β ΛΥΚΕΙΟΥ

διασκευασμένο άρθρο του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου στον ημερήσιο τύπο (07.06.2002)

  1. […]Τα ΜΜΕ έχουν και μια σειρά από ιδιότητες και λειτουργίες, οι οποίες προσδιορίζουν την ποιότητά τους και τον ρόλο τους στην λειτουργία της δημοκρατίας. Τα ΜΜΕ πληροφορούν, επηρεάζουν, μορφώνουν και ψυχαγωγούν. Επίσης, μέσω αυτών των ιδιοτήτων καλλιεργούν το πνεύμα της αναζήτησης της αλήθειας και του διαλόγου, ή αποβλακώνουν, παραπληροφορούν και αποπροσανατολίζουν.
  2. Αναφορικά με την πληροφόρηση είναι χρήσιμο να γίνει ένας διαχωρισμός. Αν το ραδιόφωνο και η τηλεόραση έχουν την δυνατότητα της άμεσης μετάδοσης πληροφοριών, θα ήταν παρακινδυνευμένο να πει κανείς ότι για τον λόγο αυτό είναι ισχυρότερα από τις εφημερίδες και τα περιοδικά. Αντίθετα, τα έντυπα έχουν την δυνατότητα της εις βάθος ανάλυσης γεγονότων και πληροφοριών και μπορούν να προσφέρουν στο κοινό πιο ολοκληρωμένη ύλη. Συνεπώς, όσοι προβλέπουν το τέλος του γραπτού λόγου και πανικοβάλλονται με αυτή την προοπτική, ακολουθούν λάθος δρόμο.
  3. Σε ό,τι αφορά τον ρόλο των ΜΜΕ στην διαμόρφωση της κοινής γνώμης και του τρόπου που αυτή προσεγγίζει τα γεγονότα, μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για μια ζωτική πλευρά του πληροφορείν. Επειδή μεταξύ της πληροφόρησης, του σχολίου και της υποκειμενικής ερμηνείας τα όρια είναι σαφώς δυσδιάκριτα, το κοινό δύσκολα ξεχωρίζει τον τύπο γνώμης από τον τύπο πληροφόρησης. Αν δούμε τα ΜΜΕ υπό αυτή την οπτική γωνία, ο ρόλος τους για την λειτουργία μιας δημοκρατικής κοινωνίας είναι αποφασιστικός. Διότι, στο μέτρο που οι πολιτικοί είναι δέσμιοι της κοινής γνώμης, πολλά πράγματα μπορούν να πάνε προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο σε μία χώρα.
  4. Οι πολιτικοί ηγέτες της δημοκρατίας υπολογίζουν την κοινή γνώμη, από αυτήν εξαρτώνται και σε αυτήν κάνουν απολογισμό των πράξεών τους. Η κοινή γνώμη παραμένει ο τελικός κριτής της δράσης τους. Αν όμως η κοινή γνώμη παύει να λειτουργεί κανονικά και ορθολογικά, τότε η βάση της δημοκρατίας κλονίζεται. Έχει υπονομευθεί. Και οι πολιτικοί έχουν δύο δρόμους να ακολουθήσουν: είτε να συνταυτιστούν με την κοινή γνώμη και τις εσφαλμένες εκτιμήσεις της, και έτσι να παραβλέψουν το πραγματικό συμφέρον του συνόλου, είτε να την αγνοήσουν, και έτσι να μπουν στο ολισθηρό μονοπάτι του αυταρχισμού.
  5. Πολλοί αναγνωρίζουν ότι η λειτουργία της δημοκρατίας είναι συνάρτηση του επιπέδου κρίσης και αισθήματος ευθύνης που έχουν οι πολίτες μιας κοινωνίας. Όσο υπάρχει σε μια κοινωνία κοινό, και όχι μάζα, τόσο η δημοκρατία είναι ποιοτικά ανεβασμένη. Για να συμβεί όμως κάτι τέτοιο, η κοινωνία χρειάζεται παιδεία, ενημέρωση και ένα σύστημα αξιών. Ο δε συνδυασμός παιδείας και ειλικρινούς ενημέρωσης μπορεί να δώσει στα άτομα όλα τα στοιχεία και τα κριτικά εργαλεία για να κρίνουν γεγονότα.
  6. Υποχρέωση, λοιπόν, των δημοσιογράφων είναι, όπως θα έγραφε ο Alexis de Tocqueville, "να εκπαιδεύουν την δημοκρατία για να εξασφαλίζονται η ισοπολιτεία, η ισονομία και η ισοτέλεια". Χαράζεται έτσι οριστικά και γίνεται όλο και πιο βατός ο δρόμος προς το πολιτικό καθεστώς της λαϊκής κυριαρχίας, δηλαδή προς την δημοκρατία. Η δημοκρατία, ως ανάγκη του πολιτικού βίου και ζωτικό αίτημα των λαών, συλλαμβάνεται από την στιγμή που ο άνθρωπος, φωτισμένος από την πείρα και την σκέψη, θα συνειδητοποιήσει ότι η ισότητα που διεκδικεί έχει προϋπόθεση και εγγύηση την ελευθερία.

δεύτερη διασκευασμένη εκδοχή

1. […]Τα ΜΜΕ έχουν ιδιότητες και λειτουργίες, που προσδιορίζουν την ποιότητά και τον ρόλο τους στην λειτουργία της δημοκρατίας. Πληροφορούν, επηρεάζουν, μορφώνουν και ψυχαγωγούν. Επίσης καλλιεργούν το πνεύμα που αναζητά την αλήθεια και το διάλογο, ή αποβλακώνουν, παραπληροφορούν και αποπροσανατολίζουν.

2. Είναι χρήσιμο να γίνει ένας διαχωρισμός. Το ραδιόφωνο και η τηλεόραση μπορούν να μεταδίδουν άμεσα πληροφορίες, όμως είναι παρακινδυνευμένο να πει κανείς ότι για τον λόγο αυτό είναι ισχυρότερα από τις εφημερίδες και τα περιοδικά. Αντίθετα, τα έντυπα έχουν την δυνατότητα να αναλύουν σε βάθος τα γεγονότα και τις πληροφορίες και μπορούν να προσφέρουν στο κοινό πιο ολοκληρωμένη ύλη. Συνεπώς κάνουν λάθος όσοι προβλέπουν το τέλος του γραπτού λόγου και πανικοβάλλονται με αυτή την προοπτική.

3. Η διαμόρφωση της κοινής γνώμης και του τρόπου που αυτή προσεγγίζει τα γεγονότα, αποτελεί ζωτική πλευρά του ρόλου που έχουν τα ΜΜΕ. Επειδή είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ της πληροφόρησης και της υποκειμενικής ερμηνείας, το κοινό δύσκολα ξεχωρίζει το σχόλιο από την πληροφόρηση. Αν δούμε τα ΜΜΕ από αυτή την οπτική γωνία, ο ρόλος τους για την λειτουργία μιας δημοκρατικής κοινωνίας είναι αποφασιστικός. Πολλά πράγματα πάνε προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο σε μία χώρα επειδή οι πολιτικοί, ως ένα σημείο, είναι δέσμιοι της κοινής γνώμης.

4. Οι πολιτικοί ηγέτες της δημοκρατίας υπολογίζουν την κοινή γνώμη, από αυτήν εξαρτώνται και σε αυτήν απολογούνται για τις πράξεις τους. Η κοινή γνώμη παραμένει ο τελικός κριτής της δράσης τους. Αν όμως η κοινή γνώμη σταματήσει να λειτουργεί κανονικά και ορθολογικά, τότε η βάση της δημοκρατίας κλονίζεται. Έχει υπονομευθεί. Και οι πολιτικοί έχουν δύο δρόμους να ακολουθήσουν: είτε να ταυτιστούν με την κοινή γνώμη και τις λανθασμένες εκτιμήσεις της, και έτσι να παραβλέψουν το πραγματικό συμφέρον του συνόλου, είτε να την αγνοήσουν, και έτσι να μπουν στο ολισθηρό μονοπάτι του αυταρχισμού.

5. Η λειτουργία της δημοκρατίας εξαρτάται από το επίπεδο κρίσης και το αίσθημα ευθύνης που έχουν οι πολίτες μιας κοινωνίας. Όσο υπάρχει σε μια κοινωνία κοινό, και όχι μάζα, τόσο η δημοκρατία είναι ποιοτικά ανεβασμένη. Για να συμβεί όμως κάτι τέτοιο, η κοινωνία χρειάζεται παιδεία, ενημέρωση και ένα σύστημα αξιών. Ο συνδυασμός παιδείας και ειλικρινούς ενημέρωσης μπορεί να δώσει στα άτομα όλα τα στοιχεία και τα εργαλεία για να κρίνουν γεγονότα.

6. Υποχρέωση, λοιπόν, των δημοσιογράφων είναι, όπως θα έγραφε ο Alexis de Tocqueville, "να εκπαιδεύουν την δημοκρατία για να εξασφαλίζονται η ισοπολιτεία, η ισονομία και η ισοτέλεια". Χαράζεται έτσι οριστικά και γίνεται όλο και πιο βατός ο δρόμος προς την δημοκρατία. Η δημοκρατία είναι ανάγκη του πολιτικού βίου και ζωτικό αίτημα των λαών. Αρχίζει από την στιγμή που ο άνθρωπος, φωτισμένος από την πείρα και την σκέψη, θα συνειδητοποιήσει ότι η ισότητα που διεκδικεί έχει προϋπόθεση και εγγύηση την ελευθερία.

ΘΕΜΑΤΑ

  1. Να αποδώσετε το περιεχόμενο κάθε παραγράφου με μια σύντομη φράση δεκαπέντε (15) περίπου λέξεων.
  1. Απαντήστε σύμφωνα με το κείμενο χαρακτηρίζοντας κάθε φράση: σωστή ή λανθασμένη

α. η λειτουργία των μ.μ.ε. έχει εξ ορισμού θετικές συνέπειες.

β. η έντυπη δημοσιογραφία φτάνει στο τέλος της γιατί ο ρόλος της υπερκαλύπτεται

από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο.

γ. πληροφορία, σχόλιο και οπτική γωνία ξεχωρίζουν εύκολα σε μια είδηση.

δ. η κοινή γνώμη καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις αποφάσεις των ηγετών

στη δημοκρατία.

ε. η σωστή ενημέρωση είναι το μόνο που χρειάζεται για την ποιοτική

λειτουργία της δημοκρατίας.

στ. οι δημοσιογράφοι δεν μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία της δημοκρατίας

  1. Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος;
  1. Να βρεθούν ισοδύναμες νοηματικά εκφράσεις ώστε να αντικατασταθούν οι παρακάτω λέξεις του κειμένου: προσδιορίζουν, διαχωρισμός, αποφασιστικός, παραβλέψουν, δρόμους.
  1. Να αναλυθούν οι παρακάτω λέξεις στα συνθετικά τους: δημοσιογράφων δημοκρατία συνειδητοποιήσει προϋπόθεση.
  1. Συμμετέχετε σε συγγραφή λεξικού εννοιών και πρέπει να διευκρινίσετε σύντομα τις παρακάτω έννοιες: κοινή γνώμη, παραπληροφόρηση, αυταρχισμός, ενημέρωση, ισοπολιτεία, δημοκρατία. (ακολουθείστε τη σειρά που δίνεται, 250 λέξεις)

http://www.kathimerini.gr/kathnews/images/dot_clear.gifΜια έρευνα για τη νέα διαστρωμάτωση της υπερχρεωμένης ελληνικής κοινωνίας

Πόσοι είναι οι πλούσιοι και πόσοι οι φτωχοί στην Ελλάδα; Πόσο μεγάλη είναι η μεσαία τάξη; Τι έχει αλλάξει στην τυπική ελληνική κοινωνική διαστρωμάτωση; Μάλλον αρκετά.

Στα άλλοτε πλατιά μεσαία στρώματα πλέον ανήκει μόνο το 30% των Ελλήνων, ενώ το φτωχότερο 50% του ελληνικού πληθυσμού κατέχει μικρότερο εισόδημα από όσο κατέχει το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού. Οι μισοί Έλληνες καταφεύγουν στο πλαστικό χρήμα και τα καταναλωτικά δάνεια (το 16% του πληθυσμού δεν έχει καν πιστοληπτική ικανότητα) για να ψωνίσουν τα δώρα, να πληρώσουν το φροντιστήριο των παιδιών, να πάνε διακοπές ή να αποπληρώσουν προηγούμενα χρέη... Μια άλλη Ελλάδα, η Ελλάδα της υπερκατανάλωσης, της προκλητικής χλιδής, αλλά και της ασφυκτικής υπερχρέωσης, της κατ' ευφημισμόν άνετης ζωής, της οικονομικής δυσπραγίας, αλλά και της απόλυτης ένδειας αναδεικνύεται μέσα από τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας και του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών.

Καθημερινή, Κυριακή, 19 Δεκεμβρίου 2004

1. Διακρίνετε τη δομή της ανεστραμμένης πυραμίδας; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας;

2. Πώς νομίζεται ότι συνεχίζεται η είδηση;

3. Πώς αποδίδει ο τίτλος το περιεχόμενο του κειμένου (κυριολεκτικά ή μεταφορικά, περιέχει σχόλιο ή όχι;)

4. Γιατί ο δημοσιογράφος ξεκινά το κείμενο προτάσσοντας ερωτήματα;

5. «ή να αποπληρώσουν προηγούμενα χρέη...» Πώς δικαιολογείτε την χρήση των αποσιωπητικών στην συγκεκριμένη περίπτωση;

6. Να εξηγήσετε τη σημασία των παρακάτω λέξεων:

πιστοληπτική, χλιδή, ευφημισμός, δυσπραγία, ένδεια.

7. Να μετατρέψετε την σύνταξη σε ενεργητική:

«Μια άλλη Ελλάδα, η Ελλάδα της υπερκατανάλωσης, της προκλητικής χλιδής, αλλά και της ασφυκτικής υπερχρέωσης, της κατ' ευφημισμόν άνετης ζωής, της οικονομικής δυσπραγίας, αλλά και της απόλυτης ένδειας αναδεικνύεται μέσα από τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας και του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών».

8. Να προσθέσετε σχόλια ώστε να φαίνεται καθαρά ότι αποδοκιμάζετε την κατάσταση που επικρατεί στην ελληνική κοινωνία

9.

Διασκευασμένο απόσπασμα από επιφυλλίδα του Χρήστου Γιανναρά Κυριακή, Καθημερινή, 20 Φεβρουαρίου 2005

[…] Η έρευνα βεβαιώνει ότι ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας σήμερα (το 43,8% – ένας στους δύο Έλληνες) δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο τον χρόνο και σχεδόν το ίδιο ποσοστό (το 39% του πληθυσμού) δεν διαβάζει ποτέ ούτε εφημερίδα. Όμως οι Έλληνες, κατά μέσον όρο, βλέπουμε τηλεόραση κάθε μέρα επί τρεισήμισι ώρες (204-209 λεπτά).

Είναι περισσότερο από φανερό ότι, με τέτοια δεδομένα, η ελληνική κοινωνία δεν έχει τις δυνατότητες να αντιληφθεί και να αντιμετωπίσει κρίσιμα προβλήματα που την απειλούν. Ίσως σε άλλες εποχές η έλλειψη μόρφωσης να μην καταργούσε την κριτική σκέψη, τον έλεγχο της πληροφόρησης, όσο λειτουργούσε η προφορική ανταλλαγή συμπερασμάτων της πείρας. Σήμερα, η μικρή οθόνη ποδηγετεί το κοπάδι με τον επιστημονικό ολοκληρωτισμό των «επικοινωνιακών» μεθοδεύσεων. Υποχρεώνεται ο λαός (χωρίς να το αντιλαμβάνεται) σε πειθήνια υποταγή, σε εθελόδουλες συμπεριφορές.

Ασήμαντη μειοψηφία οι επαρκείς πολίτες, συντριπτική πλειονότητα οι άσκεπτοι, άκριτοι, άβουλοι τηλεθεατές. Με θρασύτατη αυτοπεποίθηση οι τηλεθεατές, τα ξέρουν όλα, για όλα αποφαίνονται – η εικόνα κάνει πανίσχυρη την ψευδαίσθηση της «πληροφόρησης». Ο εγωτικός πρωτογονισμός (ένστικτο αυτοσυντήρησης) δεν επιτρέπει κριτική αμφιβολία, ούτε την αυτεπίγνωση της μαριονέτας που την κινούν με νήματα οι ατσίδες της εμπορικής διαφήμισης. Τηλεθέαση σημαίνει ανήκεστο εθισμό στην κοινοτοπία, στην κενολογία της ασημαντότητας, στη μικρόνοια και ψυχοπαθολογία των τηλεοπτικών «παραθύρων» και «πάνελ».

Βολεύει τους πολιτικούς ο λειτουργικός αναλφαβητισμός, η αποχαυνωτική τηλεθέαση, η ευτελισμένη εκπαίδευση, τα διαλυμένα Πανεπιστήμια. Βολεύει, γιατί μπορούν να κατακτούν την εξουσία όχι με τους απαιτητικούς όρους της πολιτικής, αλλά με τους όρους της αγοράς: Κερδίζει τις εκλογές όποιος έχει τα περισσότερα χρήματα, δηλαδή τους αποτελεσματικότερους διαφημιστές, τα εντυπωσιακότερα μέσα πλύσης εγκεφάλου της αποχαυνωμένης μάζας.

1. Το κείμενο συνδυάζει τις έννοιες: τηλεθέαση, κριτική σκέψη και πολιτική. Ποια είναι η σχέση των τριών εννοιών;

2. Να αντικατασταθούν οι παρακάτω λέξεις του κειμένου με συνώνυμες (σύμφωνα με τη σημασία που έχουν στο κείμενο): ποδηγετεί, πειθήνια, αποφαίνονται, ανήκεστο, κενολογία.

3. Να μετατρέψετε την σύνταξη των παρακάτω φράσεων σε παθητική: α) Σήμερα, η μικρή οθόνη ποδηγετεί το κοπάδι με τον επιστημονικό ολοκληρωτισμό των «επικοινωνιακών» μεθοδεύσεων, β) Βολεύει τους πολιτικούς ο λειτουργικός αναλφαβητισμός, γ) Κερδίζει τις εκλογές όποιος έχει τα περισσότερα χρήματα.

4. Πώς εξηγείτε και πως κρίνετε το φαινόμενο που διαπιστώνεται στην πρώτη παράγραφο; (ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας δεν διαβάζει. Όμως βλέπουμε τηλεόραση κάθε μέρα επί τρεισήμισι ώρες).

5. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις.

Του Παντελή Mπουκαλα, Καθημερινή, 26 Νοεμβρίου 2005

Λευκές χθες οι σελίδες των εφημερίδων, δίχως ειδήσεις η οθόνη. Τέτοιες στιγμές αφήνεται κανείς ενθουσιωδώς στον ωφέλιμο πειρασμό να ξανασκεφτεί το τι και το πώς της δουλειάς του, του σιναφιού του, με το οποίο όσα τον συνδέουν, άλλα τόσα τον αποξενώνουν. Μέρες τώρα, τα Μέσα, αντί να καταγράφουν και να σχολιάζουν τις ειδήσεις που παράγει ο βίος στις τόσες μορφές του, είναι τα ίδια είδηση προς σχολιασμό (ενίοτε δε και προς χλευασμό, για να μην κρυβόμαστε πίσω από το στυλό μας)· αντί να είναι καθρέφτης, είναι ένα είδωλο πάνω στον καθρέφτη που μάλλον λίγοι το βρίσκουν καλά σχηματισμένο και ελκυστικό.

Συμβαίνουν πολλά τα τελευταία χρόνια στον χώρο του Τύπου και των ερτζιανών, και συμβαίνουν με ρυθμούς ταχύτατους, που εμποδίζουν όχι μόνο την ερμηνεία αλλά ακόμα και την απλή παρακολούθηση. Αίφνης, ορισμένοι από τους «επώνυμους», με τους οποίους ένα τμήμα του αναγνωστικού και τηλεοπτικού κοινού ταυτίζει τον κλάδο ολόκληρο, είναι πλέον ιδιοκτήτες εταιρειών παραγωγής ειδήσεων ή θεάματος. Είναι δηλαδή εργοδότες συναδέλφων τους που συνήθως μένουν ανώνυμες σκιές ή ανώνυμες φωνές, έστω και αν αυτοί τραβούν το κουπί, προς δόξαν των σελεμπριτάδων. Πόσο εύκολο είναι να στρεβλωθούν οι εργασιακές σχέσεις μ΄ αυτήν τη φόρμουλα και να αλλοιωθούν οι αντιλήψεις για το τι σημαίνει είδηση, ενημέρωση, εργατικό δικαίωμα, δεοντολογία κ.λπ., εύκολα το βλέπει κανείς, αν θέλει να το δει.

Εν πάση περιπτώσει, χθες, ημέρα της δημοσιογραφικής απεργίας, ο κόσμος δεν έπαψε να υπάρχει· δεν έπαψε να αγωνιά για την καταιγίδα, να διαδηλώνει, να τρέχει στο γήπεδο για την ομάδα του, να ζαλίζεται από τις τιμές στα σούπερ μάρκετ, να θυμώνει με την επέκταση της λιτότητας μέχρι το 2015 και βλέπουμε. Αυτονόητο είναι βέβαια, αλλά ακόμα κι αυτό το αυτονόητο έχει κάποια παιδαγωγική σημασία. Θέλω να πω ότι πολλοί από μας τους δημοσιογράφους, είτε σε εφημερίδα δουλεύουμε είτε σε ηλεκτρονικό μέσο, παγιδευόμαστε κάποια στιγμή από τη ναρκισσιστική πεποίθηση ότι ο κόσμος υπάρχει μόνο όταν τον καταγράφουμε εμείς, υπάρχει επειδή εμείς τον «ζωγραφίζουμε», εμείς τον διαφωτίζουμε, τον καθοδηγούμε (κάτι ανάλογο συμβαίνει με όσους συγγραφείς πιστεύουν ότι ο κόσμος υπάρχει για να τον εντάξουν οι ίδιοι στο βιβλίο τους, και για κανέναν άλλο λόγο). Ο κόσμος όμως συνεχίζει να πορεύεται ακόμα και όταν εμείς δεν τον τοποθετούμε στο χάρτινο ή γυάλινο σκηνικό που ετοιμάζουμε κάθε μέρα, για να το ξηλώσουμε την επομένη. Αν το αποδεχτούμε αυτό, αν το χωνέψουμε, ποιος ξέρει, ίσως γίνουμε σεμνότεροι ή, τέλος πάντων, προσεκτικότεροι με την εξουσιούλα μας.

1. Ποιο είναι το θέμα του κειμένου;

2. Πως φαίνεται ο δημοσιογραφικός χαρακτήρας του κειμένου; (ότι δηλαδή δημοσιεύτηκε στον Τύπο.)

3. Να βρείτε δύο σημεία στο κείμενο όπου το ύφος γίνεται εμφανώς ειρωνικό. Να εξηγήσετε πώς επιτυγχάνει το ύφος αυτό ο συγγραφέας.

4. Να αναπτύξετε μια παράγραφο 80 – 100 λέξεων με παραδείγματα. Ως θεματική περίοδο χρησιμοποιήστε την παρακάτω φράση του κειμένου: «τα Μέσα, αντί να καταγράφουν και να σχολιάζουν τις ειδήσεις που παράγει ο βίος στις τόσες μορφές του, είναι τα ίδια είδηση προς σχολιασμό»

5. Να βρείτε συνώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου: ελκυστικό, Αίφνης, στρεβλωθούν, ναρκισσιστική.

6. Να αποδώσετε το περιεχόμενο κάθε παραγράφου ξεχωριστά με 30 περίπου λέξεις για κάθε μία.

δημοσίευμα στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ , 03-06-2004

Το Δημοτικό Σχολείο στα Σαγαίικα Αχαΐας κατέλαβαν χθες το πρωί γονείς μαθητών, προκειμένου να εμποδίσουν την εγγραφή Τσιγγανόπουλων για την ερχόμενη σχολική χρονιά. Όπως μάλιστα ισχυρίσθηκαν, η παρουσία των παιδιών των Τσιγγάνων δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία του σχολείου και την εκπαίδευση των παιδιών τους.

Σύμφωνα με τους γονείς που προχώρησαν στην κατάληψη του σχολείου, θα πρέπει να δημιουργηθούν ειδικές προπαρασκευαστικές τάξεις για να προετοιμάζονται τα παιδιά των τσιγγάνικων οικογενειών, ώστε να μπορούν στη συνέχεια ομαλά να εντάσσονται στις τάξεις, ανάλογα με την ηλικία και το επίπεδο των γνώσεών τους. Η πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων κ. Ελένη Σαλομαλίδη, μάλιστα, ισχυρίσθηκε ότι «οι γονείς των Τσιγγάνων δεν ενδιαφέρονται να μάθουν γράμματα τα παιδιά τους και τα έγραψαν στο σχολείο για να εισπράξουν τη σχετική επιδότηση που χορηγεί το κράτος».

Το Δημοτικό Σχολείο στα Σαγαίικα είναι ενταγμένο σε πιλοτικό πρόγραμμα που συντονίζουν τα Πανεπιστήμια Ιωαννίνων και Πατρών. Από τα 120 παιδιά του Δημοτικού τα 70 είναι Τσιγγανόπουλα. Η κατάληψη έληξε με παρέμβαση του δημάρχου της περιοχής Ανδρέα Παναγιωτόπουλου, ο οποίος ζήτησε να λειτουργήσει στην περιοχή ειδικό σχολείο μόνο για τα παιδιά των Τσιγγάνων με ειδικευμένο προσωπικό και ανάλογο πρόγραμμα εκπαίδευσης, ώστε να μπορούν στη συνέχεια να παρακολουθούν ομαλά το εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

  1. Εντοπίστε στην είδηση τη δομή της αντεστραμμένης πυραμίδας.
  2. Τι θα άλλαζε στην είδηση αν τα λεκτικά σύνολα είχαν την παρακάτω σειρά: «Γονείς μαθητών, προκειμένου να εμποδίσουν την εγγραφή Τσιγγανόπουλων, κατέλαβαν χθες το πρωί το Δημοτικό Σχολείο στα Σαγαίικα Αχαΐας.»
  3. Να μετατρέψετε τη σύνταξη της προηγούμενης φράσης σε παθητική.
  4. Η είδηση περιέχει ξένο σχόλιο. Να το εντοπίσετε και να σχολιάσετε το νόημά του.
  5. Ποια είναι η οπτική γωνία του δημοσιογράφου; Ποια είναι η προσωπική του άποψη;
  6. «Από τα 120 παιδιά του Δημοτικού τα 70 είναι Τσιγγανόπουλα». Τι θα άλλαζε στην είδηση αν έλλειπε η παραπάνω φράση;
  7. Γιατί νομίζετε ότι το κράτος χορηγεί επιδότηση ώστε οι Τσιγγάνοι να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο;

(Το ντοκιμαντέρ μετά τη συμμετοχή του στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης έγινε διεθνώς δεκτό με πολύ ευνοϊκά σχόλια και παρουσιάστηκε από το Στέλιο Κούλογλου στη Βαρκελώνη.)

Το Μάρτιο του 1998 η κοινοτική αρχή στο Παλαιό Κεραμίδι, ένα χωριό στο νομό Πιερίας, απαγόρευσε την κυκλοφορία των Αλβανών μεταναστών μετά τη δύση του ηλίου. Το μέτρο αυτό, που επιβλήθηκε για να περιορίσει την αυξανόμενη εγκληματικότητα, προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις.

Σχεδόν ένα χρόνο μετά, το "Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα" επισκέφτηκε το Παλιό Κεραμίδι και κάλεσε τους κατοίκους σε δύο δημόσιες συζητήσεις. Στην αρχή, σχεδόν όλοι οι κάτοικοι υπερασπίστηκαν την απόφαση. Προβλήθηκε τότε στους παριστάμενους ένα ντοκιμαντέρ που είχε γυριστεί στις Η.Π.Α. με θέμα την αντιμετώπιση των ελλήνων μεταναστών στην Αμερική στην αρχή του αιώνα.

Όπως αφηγούνται επιζώντες εκείνης της εποχής και ιστορικοί, οι Έλληνες είχαν πέσει θύματα ρατσιστικών διακρίσεων και προκαταλήψεων εναντίον των μεταναστών. Όταν έφταναν στην Αμερική τους έβαζαν σε καραντίνα και τους υπέβαλαν σε εξονυχιστικές ιατρικές εξετάσεις και ανακρίσεις. Όσοι κατάφερναν να περάσουν τις εξετάσεις προσλαμβάνονταν με χαμηλότατους μισθούς στις ανθυγιεινές δουλειές που δεν έκαναν οι Αμερικανοί. Στο Νότο σημειώνονταν συχνά συγκρούσεις μεταξύ των μελών της Κου-Κλουξ-Κλαν και των Ελλήνων.

Στη συνέχεια της συζήτησης με τους κατοίκους στο Παλαιό Κεραμίδι αποκαλύφθηκε ότι στο χωριό τους δεν είχε συμβεί κανένα σοβαρό επεισόδιο από τους Αλβανούς. Ορισμένοι παραδέχτηκαν ότι η συμπεριφορά τους απέναντί τους ήταν ίδια με αυτή των Αμερικανών απέναντι στους Έλληνες μετανάστες. Άλλοι όμως είπαν ότι αυτά συνέβαιναν παλαιότερα. Τότε στους παρευρισκομένους προβλήθηκε ένα δεύτερο ντοκιμαντέρ για ένα πρόσφατο επεισόδιο εναντίον ενός Έλληνα μετανάστη στη Γερμανία.

Θύμα της προκατάληψης και του μίσους για τους ξένους έπεσε το Νοέμβριο του 1997 ο Έλληνας εστιάτορας Τάσος Δ. στο Χένινγκσντορφ της ανατολικής Γερμανίας. Έξω από το μαγαζί του είχε συγκεντρωθεί ομάδα νεαρών ακροδεξιών που φώναζε ρατσιστικά συνθήματα. Όταν του έσπασαν την προθήκη στην είσοδο του καταστήματος βγήκε έξω να ζητήσει το λόγο.

Το ντοκιμαντέρ καταγράφει λεπτό προς λεπτό τη δραματική βραδιά που θα καταλήξει στο σοβαρό τραυματισμό του Δ. και τη μυθιστορηματική σύλληψη του δράστη. Ο δράστης καταδικάζεται σε ελαφριά ποινή, γεγονός που αντανακλά τη μεροληψία εναντίον των ξένων καθώς και την ανοχή της ανατολικογερμανικής κοινωνίας απέναντι στους νεοναζί.

Στην ανατολική Γερμανία, όπου οι κάτοικοι δεν ήταν συνηθισμένοι να ζουν μαζί με ξένους, το έδαφος για το ρατσισμό και την ξενοφοβία ήταν πρόσφορο.

"Οι Ανατολικογερμανοί αισθάνθηκαν αδύναμοι μετά την ενοποίηση των δύο Γερμανιών" εξηγεί ο Δημήτρης Δ., γιος του εστιάτορα, "έτσι ψάχνουν να βρουν κάποιον πιο αδύναμο για να ξεσπάσουν. Και βρίσκουν τους ξένους".

Στο Παλαιό Κεραμίδι οι παρευρισκόμενοι έχουν διαφορετικές αντιδράσεις μετά την προβολή και του δεύτερου ντοκιμαντέρ. Άλλοι δηλώνουν ότι δεν είναι ρατσιστές και ότι οι Αλβανοί στο χωριό τους περνούν θαυμάσια ενώ άλλοι παραδέχονται ότι "χρησιμοποιούμε τους Αλβανούς για να ξεσπάσουμε χωρίς να μας έχουν κάνει τίποτα".

Tης Mαριαννας Tζιαντζη, 30 Mαϊου 2004

«Ου παντός ανδρός ες Κόρινθον έσθ’ ο πλους», έλεγαν οι αρχαίοι, όμως και η Λάρισα δεν είναι για τα δόντια του καθενός. Oχι όλη η Λάρισα, αλλά κάποιο καφέ σε μια κεντρική πλατεία, όπου, όπως διαβάσαμε στον Τύπο, o σερβιτόρος, προφανώς εκτελώντας εντολές, απαγόρευσε ευγενικά την είσοδο στους πελάτες άνω των –ήντα. «Το μαγαζί αλλάζει στυλ», τους εξήγησε, και το «λουκ» των συνταξιούχων δεν δένει με το «ίματζ» της επιχείρησης, που επιδιώκει να προσελκύσει νεανικό κοινό. Απαγορεύεται, λοιπόν, η είσοδος σε σκύλους, μικροπωλητές και στους μη έχοντες νεανική εμφάνιση. Ασφαλώς το επεισόδιο είναι μεμονωμένο, όμως το άτυπο βιολογικό απαρτχάιντ ζει και βασιλεύει – και όχι μόνο στα θεσσαλικά καφέ.

Αναρωτιέται κανείς ποιο είναι το «λουκ», η όψη των καφέ που έχουν πλημμυρίσει όλη την Ελλάδα, εκτοπίζοντας τις κλασικές καφετέριες, που για πολλά χρόνια συνυπήρχαν με τα παραδοσιακά καφενεία. Μια ορατή διαχωριστική γραμμή είναι οι διαστάσεις του καταστήματος. Στα χρόνια της τρελής αντιπαροχής, οι καφετέριες στεγάζονταν σε ισόγεια πολυκατοικιών και το εμβαδόν τους συχνά ξεπερνούσε τα 100 τετραγωνικά. Οι καφετέριες, προϊόν της μεταπολεμικής ευημερίας, ήταν συνώνυμο του φραπέ, της ξάπλας, έστω της ημιξάπλας, με μπόλικο χώρο ανάμεσα στα τραπέζια. Και οι νεαροί θαμώνες τους ήξεραν ότι θα ζήσουν καλύτερα από τους γονείς τους.

Σήμερα, οι καφετέριες είναι επιχειρηματικά ασύμφορες λόγω μεγέθους. Στη θέση μιας καφετέριας μπορούν να στηθούν δύο ή τρία καφέ που μετά τη δύση του ηλίου μετατρέπονται σε ποτάδικα, μπαράκια, γι’ αυτό τα λένε και «πολυμορφικά», τρομάρα μας. Τι θέση έχει εκεί ο συνταξιούχος που κινδυνεύει να ξοδέψει όλο το επίδομα ΕΚΑΣ σε φρεντουτσίνους και γαλλικούς με άρωμα βατόμουρου, κολοκυθιού και μέντας; Το καφέ δεν προσφέρεται για ραχάτι* είναι ένα διάλειμμα, μια στάση πριν από κάτι άλλο, το φροντιστήριο, το σινεμά, το κλαμπάκι, το επόμενο καφέ. Είναι το ισοδύναμο του φαστφουντάδικου ή του SMS, του σύντομου γραπτού μηνύματος.

Οι ηλικιωμένοι δεν περιμένουν τον σερβιτόρο να τους πει ότι «το μαγαζί αλλάζει στυλ». Μονάχοι τους καταλαβαίνουν ότι το καφενείο που ήξεραν τελειώνει, συρρικνώνεται, μεταμορφώνεται. Οτι ο δικός τους φυσικός χώρος είναι μπροστά στην τηλεόραση, παντόφλες, κουτάκια με φάρμακα στο κομοδίνο, πιεσόμετρο, γιαούρτι με λίγα λιπαρά. Η Ελλάδα των Ρουβάδων και των νεορωμαϊκών θριάμβων, η Ελλάδα του «Shake it», του «Oλα καλά θα μας πάνε» δεν τους πάει, δεν τους χωράει.

Το 1955, η Ρόζα Παρκς, μια 42χρονη μοδίστρα από το Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα έγραψε ιστορία όταν, μπαίνοντας κατάκοπη στο λεωφορείο μετά τη δουλειά, κάθησε στη ζώνη των εγχρώμων. Το λεωφορείο γέμισε, εκείνη αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της σε έναν όρθιο λευκό επιβάτη, όπως απαιτούσε ο Κανονισμός, κι έτσι άρχισαν όλα –ένα μποϊκοτάζ 381 ημερών, που στάθηκε σταθμός στον αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα. Σήμερα ο μαύρος Ελληνας παππούς δεν τολμά, δεν μπορεί να καθήσει στη ζώνη της λευκής νεότητας, όμως συχνά η δική του σύνταξη πληρώνει τον φρέντο και το σφηνάκι του λευκού εγγονού που υποψιάζεται ότι θα ζήσει χειρότερα από τους γονείς του.

Επεξεργασία θέματος: Χριστίνα Παπαγγελή


Ποιοι κανόνες πρέπει να διέπουν μια πολυπολιτισμική κοινωνία ώστε να γίνεται αποδεκτή η -πολιτισμική- ποικιλία αλλά και να προωθούνται κοινοί όροι συμβίωσης πληθυσμών με τις πιο διαφορετικές παραδόσεις; Το ερώτημα, πέρα από τις εύκολες ρητορείες, παραμένει αναπάντητο και οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μοιάζουν ανήμπορες να αντιμετωπίσουν πειστικά τη νέα αυτή πρόκληση των καιρών.
Τα γερμανικά δικαστήρια έχουν επανειλημμένα βρεθεί σε αμηχανία, όταν καλούνται να εκδικάσουν υποθέσεις κατάχρησης της συζυγικής ή πατρικής εξουσίας από μετανάστες που θεωρούν απολύτως θεμιτό να κλειδώνουν τη γυναίκα τους στο σπίτι, να απαγορεύουν στην κόρη τους να πάει στο σχολείο ή να της επιβάλλουν να απέχει από το "ανήθικο" μάθημα της γυμναστικής.

Έτσι και η ετυμηγορία ποικίλλει: ένας τούρκος σύζυγος αθωώθηκε γιατί αγνοούσε ότι τιμωρείται ο βίαιος εγκλεισμός ενός ατόμου, κάποιος αιγύπτιος πατέρας εξαναγκάστηκε να στείλει την κόρη του στο σχολείο γιατί η βασική εκπαίδευση είναι υποχρεωτική για όλους, ενώ ο ιμάμης από το Ανόβερο κέρδισε την άδεια να απαγορεύσει στην κόρη του να γυμνάζεται καθώς αυτό επιτάσσει η αρχή της απρόσκοπτης άσκησης της θρησκευτικής ελευθερίας.

Επιτρέπεται ή όχι να φορούν τα κορίτσια των ισλαμικών οικογενειών το χιτζάμπ (την ισλαμική μαντίλα) όταν πηγαίνουν στα γαλλικά δημόσια σχολεία; Το ερώτημα μπορεί να μοιάζει αδιάφορο αλλά, στη Γαλλία έχει πυροδοτήσει μια φιλοσοφική συζήτηση με μείζονες πολιτικές επιπτώσεις. Τι πρέπει τελικά να επικρατήσει σε μια σύγχρονη κοινωνία: η καθολικότητα ή ο σεβασμός της διαφοράς;

Οι βουλευτές της Δεξιάς αλλά και πολλά στελέχη του Σοσιαλιστικού κόμματος υποστήριξαν ότι η μαντίλα προσβάλλει το γαλλικό σχολείο και ότι οι ισλαμιστές είναι οι τελευταίοι επί της γης που δικαιούνται να ζητήσουν την ανοχή των συμπολιτών τους. Μερικοί μάλιστα υποστήριξαν ότι η αποδοχή της μαντίλας θα προκαλούσε την έξαρση των θρησκευτικών φανατισμών σ' ένα σχολείο όπου τα εβραιόπουλα θα αρνούνταν οποιαδήποτε δραστηριότητα το Σάββατο, ενώ οι οπαδοί του Κρίσνα θα εμφανίζονταν ξυρισμένοι γουλί και με κίτρινους χιτώνες.

Και ενώ αρκετά σχολεία συνεχίζουν ακόμη να αποβάλλουν τις μαθήτριες με τα χιτζάμπ, μια άλλη υπόθεση έχει και πάλι εξάψει τα πνεύματα στη Γαλλία.

Αυτή τη φορά πρόκειται για την κλειτοριδεκτομή, τον ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων που υφίστανται στα κορίτσια από πολλές αφρικανικές και μη χώρες.

Αν και η βάρβαρη εθιμική πρακτική έχει αρχίσει να καταδικάζεται και στις χώρες προέλευσης των συγκεκριμένων μεταναστών, κάποιοι Γάλλοι εθνολόγοι και ψυχαναλυτές θέλησαν προ καιρού να συγκεντρώσουν υπογραφές για την αποποινικοποίηση της κλειτοριδεκτομής στη Γαλλία. Η θύελλα που ξεσήκωσαν οι απόψεις αυτές για το "δικαίωμα στην εκτομή" υπήρξε, ασφαλώς, αναμενόμενη και δικαιολογημένη.

Μόνο που και πάλι οι μόνες σιωπηλές στην όλη συζήτηση παρέμειναν οι άμεσα ενδιαφερόμενες γυναίκες. Όχι βέβαια τα κοριτσάκια που υποβάλλονται στο μαρτύριο αλλά οι γυναίκες που το έχουν υποστεί. Και είτε το θεωρούν στοιχείο της πολιτισμικής τους ταυτότητας είτε αγωνίζονται με όλες τους τις δυνάμεις για την κατάργηση του.

ΘΕΜΑΤΑ

1. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του παραπάνω άρθρου (120 λέξεις)

2. "Έτσι και η ετυμηγορία... άσκηση της θρησκευτικής ελευθερίας." Αναλύστε τη δομή της παραγράφου (θεματική πρόταση και τρόπος ανάπτυξης παραγράφου)

3. θεμιτό, επιτάσσει, έχει πυροδοτήσει: να βρείτε μια συνώνυμη λέξη ή έκφραση για κάθε δοσμένη λέξη, έτσι ώστε αντικαθιστώντας την να μην αλλάζει το νόημα της φράσης στην οποία ανήκουν.

4. Στο 21ο δημοτικό σχολείο της πόλης όπου ζείτε, δημιουργήθηκε φέτος οξύ πρόβλημα λόγω της φοίτησης μεγάλου ποσοστού παιδιών αλλοεθνών (Ρωσοποντίων, Αλβανών, Τσιγγάνων κλπ) στις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Κάποιοι γονείς των "ελληνοπαίδων" διαμαρτυρήθηκαν έντονα, απειλώντας ότι θα αποσύρουν τα παιδιά τους απ΄ το σχολείο, γιατί πιστεύουν ότι θα υποβαθμιστεί το επίπεδο της παρεχόμενης παιδείας λόγω της παρουσίας των "ξένων" παιδιών.
Υποθέστε ότι συμμετέχετε, ως γονιός, στη συνέλευση του συλλόγου γονέων που συγκλήθηκε για να συζητήσει το θέμα κι εκφράστε τεκμηριωμένα την άποψή σας σ' ένα μονόλογο (200-250 λέξεις)

Η διαφημιστική λειτουργία της βιβλιοκριτικής στον ημερήσιο Τύπο μπορεί να υποδειχθεί την περίοδο πριν από τις γιορτές των Χριστουγέννων και πριν από τις διακοπές του καλοκαιριού. Όταν η αγορά το απαιτεί, τα ένθετα για το βιβλίο μεταμορφώνονται σε εορταστικά διαφημιστικά φυλλάδια.

Αν και υποδείξιμη, η διαπλοκή της βιβλιοκριτικής με τη διαφήμιση δεν μπορεί εύκολα να αποδειχθεί. Έχοντας χρεία ενός παραγωγικού συλλογισμού, θα πρέπει να συμφωνήσουμε πρώτα στις ακόλουθες δύο, ελάχιστες συνθήκες της διαφήμισης:

Πρώτον, μια διαφήμιση προβάλλει ένα καταναλωτικό προϊόν, αναδεικνύοντας, σε βαθμό υπερβολής, τις θετικές ιδιότητές του. Όταν οι θετικές ιδιότητες δεν είναι προφανείς, η διαφήμιση τις κατασκευάζει. Όταν δεν είναι απαραίτητο να προβληθούν, η διαφήμιση αρκείται να επαναλαμβάνει το όνομα ή την εικόνα του προϊόντος. Μια «αρνητική διαφήμιση» έχει νόημα κατά τούτο μόνο, ότι ορισμένα προϊόντα προβάλλονται και με την επισήμανση αρνητικών ιδιοτήτων.

Επιπλέον, η διαφήμιση ενέχει σκοπιμότητα, γίνεται με διαφημιστική πρόθεση, επί τούτου. Αν δεν θέσουμε τη δεύτερη αυτή συνθήκη, όσο κυκλική και να φαίνεται εκ πρώτης όψεως, οι προκείμενές μας θα ήσαν υπερβολικά χαλαρές, διότι δεν θα μας επέτρεπαν καν να διακρίνουμε τη διαφήμιση από την πιο οικεία και καθημερινή -και πιο αθώα, συνεπώς- χρήση της γλώσσας, που είναι να ενημερώνει για κάτι. Διότι κατά τούτο είναι αθώα η διαφήμιση: ενημερώνει για την ύπαρξη ενός (νέου) προϊόντος - και αυτό είναι το ελάχιστο που επιτελεί. Είναι αυτονόητο ότι αυτήν την ενημερωτική, μεσολαβητική, «ειδησεογραφική» λειτουργία την ασκούν επίσης θεμελιώδη είδη του περιβάλλοντος δημοσιογραφικού λόγου - που πάντως δεν έχουν την πρόθεση της διαφήμισης. Που δεν είναι άλλη από το να παρουσιάζει ό,τι παρουσιάζει ως προϊόν.

Έχοντας συμφωνήσει στα παραπάνω, μπορούμε τώρα να διακρίνουμε τις γενικές προϋποθέσεις που θα καθιστούσαν διαφημιστικό τον βιβλιοκριτικό λόγο στον ημερήσιο Τύπο.

Πρώτα απ' όλα, ή εντέλει, ένα βιβλίο είναι καταναλωτικό προϊόν - και τούτο δεν χρειάζεται να το εξηγήσουμε περαιτέρω. Η ιδιότητά του αυτή, σαν την αναγραφόμενη τιμή, είναι μη εξαλείψιμη· εμμένει, όσο και να προσπαθήσουμε να «εξαϋλώσουμε» το βιβλίο, ορίζοντάς το ως προϊόν απολύτως «πνευματικό». Δεδομένου, μάλιστα, ότι τα «πνευματικά» χαρακτηριστικά μπορούν εύκολα να αξιολογηθούν ως ανώτερα των υλικών, η αντίληψη του βιβλίου ως προϊόντος αποϋλωμένου προσφέρεται περισσότερο για διαφημιστική εκμετάλλευση από την αντίληψή του ως προϊόντος υλικού στο οποίο στερεοποιούνται ανθρώπινη εργασία και συμφέροντα.

Δεύτερον, για λόγους που δεν είναι του παρόντος (και οι οποίοι, πάντως, έχουν να κάνουν με τη διογκούμενη αγορά του βιβλίου), η κριτική και η παρουσίαση βιβλίων στον ημερήσιο Τύπο έχει καταλήξει να ασκείται με ένα πολύ απλό και ακαταμάχητο κριτήριο: ή το βιβλίο είναι «καλό» και κάποιος το παρουσιάζει ή δεν είναι «καλό» και κανείς δεν μπαίνει στον κόπο να το παρουσιάσει. Αν το κριτήριο αυτό αποδυναμώνει τη λειτουργία της κριτικής (καθιστώντας περιττό ό,τι ειδικότερο γράφεται για ένα βιβλίο), είναι επίσης ζήτημα που δεν χρειάζεται να μας απασχολήσει εδώ. Μας αρκεί η διαπίστωση ότι, συνολικά, η βιβλιοκριτική στον ημερήσιο Τύπο ασκείται ως βιβλιοπαρουσίαση η οποία, ρητά ή υπόρρητα, εκφράζει θετική αξιολόγηση (βλ. και την έρευνα της δημοσιογράφου Δήμητρας Μανιφάβα «Η κάλυψη του βιβλίου από τον Τύπο», Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, Νοέμβριος 1999). Τη θετική αυτή προβολή θεωρείται μάλιστα ότι γενικά, ως είδος, την αξίζει το βιβλίο. Στην επικοινωνιακή πολιτική που βασίζεται στο λογικό ανακόλουθο ότι το διάβασμα είναι καλό πράγμα, άρα όλα τα βιβλία είναι καλά, επενδύθηκαν, ως γνωστόν, σημαντικά ποσά, όχι τόσα από τους εκδοτικούς οίκους όσα από το ίδιο το κράτος στο πλαίσιο της λεγόμενης «κρατικής πολιτικής βιβλίου». Αν το βιβλίο είναι καλό πράγμα, γιατί είναι κακό να διαφημίζεται;

Είδαμε όμως πως δεν αρκεί να καταδειχθεί ότι ένα προϊόν, το βιβλίο, συνολικά προβάλλεται και αξιολογείται θετικά για να αποδειχθεί ότι η βιβλιοκριτική στον ημερήσιο Τύπο ασκείται ως διαφήμιση, ακόμα κι αν περιορίζεται να προβάλλει τις θετικές ιδιότητες των προϊόντων της. Διότι, όπως συμφωνήσαμε, θα πρέπει να καταδειχθεί επιπλέον η διαφημιστική πρόθεση της βιβλιοκριτικής. Και αυτή δεν μπορεί να καταδειχθεί. Όχι μόνο γιατί δεν μπορούμε να ξέρουμε με ποια πρόθεση κάθε φορά γράφεται μια βιβλιοκριτική, αλλά κυρίως διότι άλλο πράγμα, εντέλει, λέει μια διαφήμιση («αγοράστε») και άλλο μια βιβλιοκριτική («διαβάστε»). Και με άλλο τρόπο το λέει η μία, που υποβάλλει, με άλλο η άλλη, που κρίνει και κρίνεται. Διαφημιστική πρόθεση η βιβλιοκριτική μπορεί αναγνωρίσιμα να μην έχει, ακόμα και στο 99% των περιπτώσεων που εκφράζει θετική αξιολόγηση.

Η διαφημιστική πρόθεση μπορεί, λοιπόν, να είναι υποδείξιμη, σε περιόδους όπως των γιορτών, αλλά παραμένει αναπόδεικτη - και ίσως μη αποδείξιμη. Όσο όμως παραμένει αναπόδεικτη, τόσο πιο επιτακτική γίνεται η ανάγκη να καταδειχθεί, αντιστρόφως, ότι η βιβλιοκριτική δεν έχει διαφημιστική πρόθεση. Με άλλα λόγια, όσο περισσότερο εξαπλώνεται η βιβλιοκριτική στον ημερήσιο Τύπο, τόσο περισσότερο πρέπει να πείθει, ιδιαίτερα όταν αξιολογεί θετικά, ότι είναι σε θέση να αξιολογήσει, με επιχειρήματα αντί υποδείξεων και γνώση αντί δελτίων Τύπου· ότι μπορεί να διακρίνει το καλό από το κακό και από το ανάποδο ή, ακόμη, το καλό για τα λεφτά του από το υπερβολικό για τα λεφτά του, το φροντισμένο από το πρόχειρο, το άξιο λόγου από το ασήμαντο, το ενδιαφέρον από το αδιάφορο, το πρωτότυπο από τη μίμηση· ότι, δηλαδή, η κριτική μπορεί να διαχωρίσει το περιεχόμενο, που διακηρύσσει ως αντικείμενό της, από το προϊόν, που πραγματεύεται η διαφήμιση.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου